ساماندهی ترجمه و نشر راهبردی نوین در دیپلماسی فرهنگی است- گفت‌وگو
تهران – ایران: عبدالرضا عالی‌زاده رئیس مرکز ساماندهی ترجمه و نشر در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی مأموریت اصلی‌اش را هویت‌بخشی هرچه بیشتر به این مرکز معرفی کرده است.
عبدالرضا عالی‌زاده رئیس مرکز ساماندهی ترجمه و نشر معارف اسلامی و علوم انسانی، از مأموریت‌ها، چالش‌ها و برنامه‌های این مرکز سخن گفت. وی با اشاره به سابقه فعالیت‌های خود در حوزه فرهنگ و رسانه، تأکید کرد ثبت قانونی و رسمیت‌بخشی به مرکز، نخستین گام برای تحقق مأموریت‌های راهبردی در عرصه ترجمه و نشر در مقیاس بین‌المللی است.
رئیس مرکز ساماندهی ترجمه و نشر گفت: این مرکز بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی شکل گرفته، اما تاکنون ثبت رسمی آن در سامانه شخصیت‌های حقوقی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور انجام نشده بود. نخستین مأموریت ما، پیگیری مراحل قانونی ثبت و تولد رسمی مرکز است.» وی افزود: «امیدواریم در آینده نزدیک این مراحل نهایی شود تا مرکز بتواند با هویت حقوقی مشخص، فعالیت‌های خود را توسعه دهد.
مأموریت‌های اصلی مرکز
وی در ادامه توضیح داد: مرکز ساماندهی ترجمه و نشر چند مأموریت کلیدی دارد؛ ایجاد هماهنگی و انسجامآفرینی در حوزه ترجمه و نشر، سیاست‌گذاری و ایجاد قرارگاهی امن برای فعالان این عرصه. به گفته او، تجربه سال‌های گذشته نشان داده، استفاده از مترجمان و ناشران بومی در کشورهای مقصد، کارآمدتر از ترجمه صرفا داخلی است.
عالی‌زاده افزود: رایزنان فرهنگی در کشورهای مختلف با شناختی که از محیط مأموریت دارند، پیشنهاداتی برای کتاب‌های قابل ترجمه می‌دهند. این پیشنهادها در شورای کتاب مرکز، بررسی و اولویت‌بندی می‌شود و سپس با همکاری ناشران و مترجمان خارجی به زبان مقصد ترجمه خواهد شد.
آمار و گستره فعالیت‌ها و ساماندهی تألیف کتاب‌ها
رئیس مرکز ساماندهی ترجمه و نشر گفت: امروز کتاب‌های فارسی به حدود پنجاه زبان ترجمه می‌شوند. سالانه بیش از شصت عنوان کتاب در برنامه ترجمه قرار می‌گیرد. وی افزود: این روند نشان‌دهنده ظرفیت بالای دیپلماسی فرهنگی ایران در حوزه علوم انسانی و معارف اسلامی است.
وی در ادامه اظهار کرد: علاوه بر ترجمه، مأموریت ساماندهی تألیف کتاب‌ها نیز به مرکز سپرده شده است. شورای کتاب مرکز وظیفه دارد درباره کتاب‌هایی که در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به ویژه مراکز پژوهشی ذیل آن تولید می‌شوند تصمیم‌گیری کند و اولویت‌بندی لازم را انجام دهد.
چالش ناشناخته بودن مرکز و ضرورت محیط‌سنجی و مخاطب‌سنجی
رئیس مرکز ساماندهی ترجمه و نشر گفت: از آسیب‌های اساسی مرکز، ناشناخته بودن آن در میان فعالان حوزه کتاب و ترجمه است. بسیاری نهادهای تصمیم‌گیر و حتی نمایندگان مجلس شناخت کافی از مأموریت‌های مرکز ندارند. این موضوع ناشی از عدم ثبت رسمی و معرفی نامناسب مرکز بوده است.
عالی‌زاده افزود: برای رفع این مشکل، نشست‌های تخصصی و نمایشگاه‌های کتاب در دستور کار قرار گرفته است. نخستین نشست آسیب‌شناسی ترجمه و نشر اخیرا برگزار شد و مقدمات برگزاری نمایشگاه کتاب مرکز ساماندهی در مجلس شورای اسلامی نیز فراهم شده است.
وی تأکید کرد: پس از رسمیت‌بخشی، باید سند محیط‌سنجی و مخاطب‌سنجی دقیق‌تری تهیه شود. رایزنان فرهنگی حلقه اول ارتباط با فرهنگ مقصد هستند و لازم است با چارچوبی سیستمی، ذائقه‌سنجی در کشورها انجام شود تا منابع محدود به اولویت‌های واقعی اختصاص یابد.
جایگاه کتاب در عصر چندرسانه‌ای
رئیس مرکز ساماندهی ترجمه و نشر گفت: برخی معتقدند کتاب جایگاه خود را از دست داده است، اما من باور دارم کتاب همچنان یکی از ابزارهای اصلی دیپلماسی فرهنگی است. مأموریت مرکز تاکنون بیشتر بر پایه مکتوب بوده است. گویاسازی کتب و در حقیقت ورود به رسانه‌های صدا پایه نیز تا حدودی رونق یافته. در آینده امیدواریم معارف اسلامی و علوم انسانی در قالب رسانه‌های، تصویر پایه و در انتها با بهرهگیری از فضای مجازی و به عنوان چند رسانه‌ای نیز در دستور کار مرکز قرار گیرد.
عالی‌زاده همچنین، ابراز داشت: کتاب سال‌های سال جایگاه خود را حفظ خواهد کرد و باید با برنامه‌ریزی دقیق، این جایگاه تقویت شود و در عین حال با بهرهگیری و همزیستی با تکنولوژیهای روز و علائق مخاطبان در همه حوزهها حضوری فعال داشته باشیم.
حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی و دیپلماسی فرهنگی
وی در ادامه گفت: یکی از مأموریت‌های مرکز، ساماندهی حضور در نمایشگاه‌های کتاب سراسر جهان است. این حضور می‌تواند بخشی از دیپلماسی فرهنگی ایران را محقق کند و زمینه معرفی آثار علوم انسانی و معارف اسلامی به مخاطبان جهانی را فراهم آورد.
رئیس مرکز ساماندهی ترجمه و نشر گفت: هدف ما ایجاد ارتباط میان ملت‌هاست و کتاب بهترین ابزار برای این امر است. ترجمه کتاب‌ها بر اساس الزامات جامعه هدف انجام می‌شود. ترجمه کتاب‌ها توسط مترجمان بومی همراستا با سبک زندگی و نیازهای جامعه مقصد انجام خواهد شد.
عالی‌زاده افزود: صادرات کتاب به عنوان یکی از کالاهای فرهنگی، بخشی از صادرات فرهنگی ایران محسوب می‌شود و می‌تواند نقش مهمی در دیپلماسی فرهنگی ایفا کند.
چالش‌های مدیریتی و منابع
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: مدیریت مرکز با پیچیدگی‌های بروکراسی، محدودیت منابع و کمبود نیروی انسانی متخصص مواجه است. با این حال، تلاش می‌کنیم با برنامه‌ریزی دقیق و استفاده بهینه از امکانات موجود، نتایج بهتری حاصل شود.
رئیس مرکز ساماندهی ترجمه و نشر در پایان سخنانش، مطرح کرد: این مرکز مأموریت دارد ترجمه و نشر علوم انسانی و معارف اسلامی را ساماندهی کند و با استفاده از ظرفیت‌های داخلی و خارجی، دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی را تقویت کند. ثبت رسمی، محیط‌سنجی دقیق، معرفی مناسب و حضور فعال در عرصه بین‌الملل، گام‌های اصلی برای تحقق این مأموریت هستند.
روابط عمومی و اطلاع‌رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی
