در ایالت پنجاب، که نه‌تنها پرجمعیت‌ترین ایالت پاکستان بلکه خاستگاه اندیشه، ادب و فرهنگ این سرزمین است، شهر لاهور همچون نگینی درخشان بر تارک تمدن شبه‌قاره می‌درخشد و از دیرباز به‌عنوان مرکز فرهنگی، هنری و علمی پاکستان شناخته می‌شود. در چنین بستر پربار فرهنگی، اتاق‌های ایران‌شناسی در دانشگاه‌ها و دانشکده‌های گوناگون این ایالت با حمایت نهادهای فرهنگی و تلاش استادان و فرهیختگان پاکستانی، به کانون‌هایی پویا برای گسترش زبان فارسی و تعمیق پیوندهای تاریخی و فرهنگی ایران و پاکستان تبدیل شده‌اند.

این اتاق‌ها، افزون بر آموزش زبان فارسی، با برگزاری نشست‌های علمی، کارگاه‌های پژوهشی، نمایشگاه‌های فرهنگی و برنامه‌های ادبی، زمینه‌ای ارزشمند برای گفت‌وگوی علمی و فرهنگی میان دو ملت فراهم ساخته‌اند.

 علاوه بر اتاق‌های ایران‌شناسی ، برخی از دانشگاه‌ها، دانشکده‌ها و مراکز علمی و فرهنگی پنجاب نیز خواستار تأسیس اتاق‌های تازه‌ای با نام شاعران و اندیشمندان بزرگ ایرانی چون فردوسی، حافظ، سعدی و مولانا هستند. این درخواست‌ها نشان از علاقه روزافزون جامعه علمی پاکستان به میراث فکری و ادبی ایران دارد و افق‌های تازه‌ای را در مسیر همکاری‌های فرهنگی و زبانی میان دو کشور می‌گشاید.

گزارش حاضر که توسط وابستگی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در لاهور تهیه شده است، به معرفی اتاق‌های ایران‌شناسی  و کرسی های زبان فارسی در ایالت پنجاب؛ از دانشگاه پنجاب و جی‌سی گرفته تا دانشکده‌های بانوان و مراکز علمی می پردازد. هر یک از این مراکز، با امکانات و ظرفیت‌های خود، چراغی فروزان در راه تداوم دوستی، زبان و فرهنگ مشترک ایران و پاکستان برافروخته‌اند.

 اتاق‌ ایران شناسی دانشگاه پنجاب، لاهور 

اتاق ایران‌شناسی در دانشگاه پنجابِ لاهور از مراکز علمی و فرهنگی شاخص در پاکستان به‌شمار می‌رود که با هدفِ گسترشِ پیوندهای علمی، زبانی و فرهنگی میان جمهوری اسلامی ایران و پاکستان در سال ۱۳۸۶ هجری شمسی (۲۰۰۸ میلادی) تأسیس گردید. مدیریت کنونی این مرکز بر عهده دکتر حامد علی است.

اتاق ایران‌شناسی دانشگاه پنجاب در سال‌های اخیر با برگزاری نشست‌های علمی، کارگاه‌های آموزشی، نمایشگاه‌های فرهنگی و دوره‌های آموزش زبان فارسی، به یکی از فعال‌ترین پایگاه‌های ترویجِ فرهنگ و ادبِ فارسی در لاهور بدل شده است. این مرکز، نقشی مؤثر در تعمیق شناختِ دانشگاهیان پاکستانی از تاریخ، ادبیات و تمدنِ ایران ایفا می‌کند و پلی است میانِ دو ملت هم‌زبان و هم‌فرهنگ.

در کنار این مرکز، بخشِ زبان و ادبیاتِ فارسیِ دانشگاه پنجاب نیز با مدیریت دکتر محمد ناصر فعالیت دارد و در تربیتِ نسلِ تازه‌ای از پژوهشگران و دانشجویانِ علاقه‌مند به زبان فارسی سهمی چشمگیر ایفا می کند.

اتاق‌ ایران شناسی دانشگاه جی سی، لاهور

اتاق ایران‌شناسیِ دانشگاه دولتی جی‌سی (Government College University) در شهر لاهورِ پاکستان، در سال ۱۳۸۵ هجری شمسی (۲۰۰۶ میلادی) تأسیس گردید. مدیریت این مرکز را آقای دکتر بابا نسیم آسی، از استادان برجسته و ایران‌دوستِ دانشگاه، بر عهده دارند.

در این دانشگاه، بخش زبان و ادبیات فارسی نیز از فعال‌ترین دپارتمان‌های علمی به‌شمار می‌رود و ریاست آن را نیز دکتر بابا نسیم آسی عهده‌دار هستند. این بخش با برگزاری کلاس‌ها، سمینارها و همایش‌های علمی، سهمی چشمگیر در گسترش آموزش و پژوهشِ زبان و ادبِ فارسی در میان دانشجویان پاکستانی دارد.

دانشگاه جی‌سی، یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین دانشگاه‌های پاکستان است که همواره کانون اندیشه و پرورش نخبگان علمی و فرهنگی بوده است. از افتخارات بزرگ این دانشگاه، آن است که شاعر و فیلسوفِ بلندآوازهٔ مشرق، علامه محمد اقبال، نیز در همین دانشگاه تحصیل کرده و از فضای علمی آن الهام گرفته است.

اتاق‌ ایران شناسی دانشگاه بانوان، لاهور 

اتاق ایران‌شناسیِ دانشگاه بانوانِ لاهور در سال ۱۳۸۹ هجری شمسی (۲۰۱۰ میلادی) تأسیس گردید و از آن زمان تاکنون به یکی از مراکز فعال و اثرگذار در حوزهٔ زبان و فرهنگ فارسی در پاکستان بدل شده است. این اتاق در کنارِ اتاق فردوسی‌شناسی و بخش زبان و ادبیات فارسی، از بخش‌های پُرتحرک و علمیِ دانشگاه به‌شمار می‌رود و نقش چشمگیری در تقویت پیوندهای فرهنگی و علمی میان ایران و پاکستان ایفا می‌کند.

ریاست اتاق ایران‌شناسی و همچنین بخش زبان و ادبیات فارسی، بر عهدهٔ پروفسور دکتر سیده فلیحه‌ زهرا کاظمی است؛ بانویی دانش‌پژوه و از چهره‌های شناخته‌شده در عرصهٔ آموزش و ترویجِ زبان فارسی در پاکستان. به‌کوشش ایشان، این مرکز با برگزاری کارگاه‌های آموزشی، نشست‌های علمی، نمایشگاه‌های فرهنگی و همایش‌های ایران‌شناسی، به یکی از پویاترین مراکز دانشگاهی در لاهور تبدیل شده و نقشی ماندگار در معرفی ادبیات و تمدن ایرانی در میان بانوان دانشجو بر جای نهاده است.

اتاق‌ ایران شناسی دانشگاه جی سی، فیصل آباد

اتاق ایران‌شناسیِ دانشگاه جی‌سی (Government College University) فیصل آباد در سال ۱۳۹۱ هجری شمسی (۲۰۱۲ میلادی) با هدفِ گسترشِ آگاهی از فرهنگ، تاریخ، تمدن و زبان فارسی در میانِ دانشجویان و پژوهشگران این دانشگاه تأسیس گردید. این مرکز از آغازِ فعالیت خود تاکنون، به‌عنوان پلی فرهنگی و علمی، نقش مؤثری در ایجاد پیوند میان فرهیختگان ایران و شبه‌قاره ایفا کرده و در ترویجِ زبان و ادبیات فارسی سهمی درخور توجه داشته است.

ریاست بخش و مسئولیت اتاق ایران‌شناسی بر عهده دکتر سمیع‌الله، از استادان فرهیخته و برجسته دانشگاه است؛ شخصیتی اندیشمند که با پشتکار، علاقه و دلسوزی علمیِ خود، زمینه رشد، پویایی و شکوفاییِ آموزش و پژوهش در حوزه ایران‌شناسی را فراهم آورده‌اند.

به‌کوشش دکتر سمیع‌الله و همکاران ایشان، این مرکز توانسته است با برگزاری نشست‌ها، کارگاه‌ها و برنامه‌های مشترک فرهنگی، به یکی از کانون‌های فعال و الهام‌بخش در عرصه گسترش زبان و فرهنگ فارسی در لاهور تبدیل شود و جایگاهی شایسته در میان مراکز دانشگاهی پاکستان به‌دست آورد.

اتاق‌ ایران شناسی دانشکده تاون شپ، لاهور

اتاق ایران‌شناسیِ دانشکده دولتی تاون‌شِپ در شهر لاهور در سال ۱۳۹۱ هجری شمسی (۲۰۱۲ میلادی) با حضور ریاست مجلس پنجاب  و مقامات ایرانی افتتاح گردید، با هدفِ گسترشِ شناخت از فرهنگ، تاریخ، تمدن و زبان فارسی در میانِ دانشجویان و استادان این مرکز آموزشی. در کنار این اتاق، بخشی مستقل با عنوان بخش زبان و ادبیات فارسی نیز در دانشکده فعالیت دارد که در زمینه آموزش و پژوهشِ ادبی، جایگاهی ویژه یافته است.

مسئولیت اتاق ایران‌شناسی و ریاست بخش زبان و ادبیات فارسی بر عهده آقای علی مُزَمِّل است؛ استاد و پژوهشگری کوشا که با دانش، دلسوزی و مدیریت مؤثر خود، نقش بسزایی در گسترشِ زبان و ادبیات فارسی و تعمیق روابط فرهنگی میان ایران و پاکستان ایفا کرده‌اند.

به همت ایشان، اتاق ایران‌شناسیِ تاون‌شپ در سال‌های اخیر به مرکزی پویا و فعال بدل شده است که با برگزاری نشست‌های علمی، کارگاه‌های آموزشی و برنامه‌های فرهنگی، زمینه آشنایی نسل جوان با میراث گران‌سنگ تمدن ایرانی و ادبیات فارسی را فراهم آورده است.

اتاق‌ ایران شناسی دانشکده دولتی اسلامیه کوپر رود، لاهور

اتاق ایران‌شناسیِ دانشکده دولتی اسلامیِ کوپر رود در شهر لاهور در سال ۱۳۹۴ هجری شمسی (۲۰۱۵ میلادی) تأسیس گردید. این مرکز با هدفِ گسترشِ آموزش زبان فارسی، معرفیِ فرهنگ و تمدن ایرانی و تقویتِ پیوندهای علمی و فرهنگی میان ایران و پاکستان بنیان گذاشته شد و از بدو تأسیس تاکنون، یکی از فعال‌ترین نهادهای فرهنگی در میان دانشکده‌های دولتی لاهور به‌شمار می‌رود.

در این دانشکده، بخش زبان و ادبیات فارسی نیز با فعالیتی چشمگیر مشغول به کار است و هر دو نهاد، یعنی بخش فارسی و اتاق ایران‌شناسی، تحت مدیریت و راهنماییِ خانم دکتر خدیجه اقبال اداره می‌شوند. ایشان از استادان برجسته و ایران‌دوستِ دانشگاه‌های لاهور هستند که با تلاش علمی، دقت آموزشی و تعهد فرهنگیِ خود، نقش مهمی در آموزش زبان فارسی و معرفی ادبیات و فرهنگ ایرانی در میان دانشجویان ایفا کرده‌اند.

به همت دکتر خدیجه اقبال، اتاق ایران‌شناسی کوپر رود به مرکزی پویا و الهام‌بخش تبدیل شده است که با برگزاری نشست‌های علمی، برنامه‌های فرهنگی، نمایشگاه‌های کتاب و دوره‌های آموزشی زبان فارسی، پیوند میان دانشگاهیان پاکستانی و جهان فارسی‌زبان را بیش از پیش استوار ساخته است.

اتاق‌ ایران شناسی دانشکده دولتی بانوان فاطمه جناح ، چونا مندی، لاهور

اتاق ایران‌شناسیِ دانشکده دولتی بانوانِ فاطمه جناح  چونامندی در شهر لاهور در سال ۱۳۹۴ هجری شمسی (۲۰۱۵ میلادی) افتتاح گردید. این مرکز با هدفِ گسترشِ شناخت از زبان، ادبیات و فرهنگِ ایرانی در میان بانوانِ دانشجو تأسیس شد و از آغاز فعالیت خود تاکنون، به یکی از کانون‌های پویا و اثرگذار در زمینه ایران‌شناسی در لاهور تبدیل شده است.

در این دانشکده، بخش زبان و ادبیات فارسی نیز با پشتوانه‌ای علمی و آموزشی فعال است. ریاستِ هر دو بخش  اتاق ایران‌شناسی و بخش زبان فارسی ــ بر عهده خانم دکتر سایمه اعجاز است؛ بانویی فرهیخته و کوشا که با دلسوزی علمی، مدیریت شایسته و عشق به زبان فارسی، توانسته‌اند جایگاه این بخش‌ها را در میان مراکز آموزشی بانوان در لاهور ارتقا دهند.

دانشکده بانوان فاطمه جناح چونامندی به‌عنوان یکی از مراکز علمی ویژه بانوان، نقشی ارزشمند در گسترش زبان و ادبیات فارسی ایفا می‌کند. به همت دکتر سایمه اعجاز، برنامه‌های فرهنگی، نشست‌های علمی و دوره‌های آموزش زبان فارسی در این دانشکده با استقبال گسترده دانشجویان همراه بوده و سهمی درخور در تقویتِ پیوندهای فرهنگی میان ایران و پاکستان بر جای نهاده است.

اتاق‌ ایران شناسی دانشکده دولتی بانوان، بلال گنج، لاهور

اتاق ایران‌شناسیِ دانشکده دولتی بانوان بلال گنج در شهر لاهور در سال ۱۳۹۵ هجری شمسی (۲۰۱۶ میلادی) تأسیس و آغاز به کار نمود. این مرکز با هدفِ گسترشِ آموزش زبان فارسی، تقویت مطالعات ایران‌شناسی و تعمیق پیوندهای فرهنگی میان دو کشور ایران و پاکستان شکل گرفت و از بدو فعالیت خود تاکنون، یکی از مراکز علمی پُرتحرک در میان دانشکده‌های بانوان لاهور به‌شمار می‌رود.

در این دانشکده، گروه زبان و ادبیات فارسی نیز با برنامه‌های منظم آموزشی و پژوهشی فعال است و نقشی مهم در معرفی ادبیات کلاسیک و معاصر فارسی به نسل جوان ایفا می‌کند.

ریاست هر دو بخش ـ گروه زبان و ادبیات فارسی و اتاق ایران‌شناسی ـ بر عهده سرکار خانم دکتر سعدیه مشتاق است؛ بانویی دانش‌پژوه و پرکار که با تلاش علمی و مدیریتی شایسته، زمینه رشد و شکوفایی فعالیت‌های فرهنگی و آموزشی را در این دانشکده فراهم آورده‌اند.

به ابتکار و پیگیری دکتر سعدیه مشتاق، این مرکز توانسته است با برگزاری نشست‌های علمی، نمایشگاه‌های فرهنگی، جشنواره‌های ادبی و دوره‌های آموزش زبان فارسی، نقش مؤثری در گسترش روابط علمی و فرهنگی میان ایران و پاکستان ایفا کند و علاقه‌مندی دانشجویان بانوان به میراث ادبی و فرهنگی ایران را بیش از پیش برانگیزد.

اتاق‌ ایران شناسی دانشکده بانوان، مناوان، لاهور

اتاق ایران‌شناسیِ دانشکده دولتی بانوانِ مناوان در شهر لاهور از سال ۱۳۹۵ هجری شمسی (۲۰۱۶ میلادی) آغاز به کار کرده و از آن زمان تاکنون، به‌عنوان یکی از بخش‌های فعال و پویای فرهنگی و علمی این دانشکده شناخته می‌شود.

این مرکز با هدف معرفی تمدن، تاریخ، فرهنگ و زبان فارسیِ ایران تأسیس شده و مأموریت خود را بر پایه گسترش شناخت متقابل میان ایران و پاکستان استوار کرده است. در کنار فعالیت‌های پژوهشی و فرهنگی، کلاس‌های آموزش زبان و ادبیات فارسی نیز به‌صورت منظم برگزار می‌شود و دانشجویان بانوانِ این دانشکده با آثار بزرگانی چون سعدی، حافظ، فردوسی و اقبال آشنا می‌شوند.

اتاق ایران‌شناسیِ دانشکده مناوان، طی سال‌های اخیر، با برگزاری نشست‌های علمی، کارگاه‌های آموزشی، نمایشگاه‌های فرهنگی و همایش‌های پژوهشی، توانسته است جایگاه خود را به‌عنوان یکی از مراکز مؤثر در ترویج زبان و فرهنگ فارسی تثبیت کند.

این مرکز با همکاری نهادهای فرهنگی و علمی، به‌ویژه خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران در لاهور، نقش ارزنده‌ای در تقویت پیوندهای علمی، ادبی و فرهنگی میان ایران و شبه‌قاره ایفا کرده است؛ پیوندی که ریشه در قرن‌ها هم‌زبانی و هم‌فرهنگی دو ملت دارد و همچنان در پرتو چنین فعالیت‌هایی استوارتر می‌شود.

 اتاق‌ ایران شناسی دانشکده دولتی اسلامیه، سول لائن، لاهور 

اتاق ایران‌شناسیِ دانشکدۀ دولتی اسلامیه سول‌لاین لاهور در سال ۱۳۹۶ هجری شمسی (۲۰۱۷ میلادی) تأسیس گردید. این مرکز فرهنگی و علمی با هدف گسترش شناخت از تمدن، فرهنگ، تاریخ و زبان فارسی ایران، در یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین مؤسسات آموزشی شهر لاهور پایه‌گذاری شد.

در این دانشکده، گروه زبان و ادبیات فارسی نیز به‌صورت فعال مشغول فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی است و دانشجویان بسیاری در آن به فراگیری زبان فارسی، آشنایی با آثار ادبی کلاسیک و معاصر و بررسی پیوندهای تاریخی و فرهنگی ایران و شبه‌قاره می‌پردازند.

ریاست اتاق ایران‌شناسی و نیز گروه زبان و ادبیات فارسی بر عهدۀ دکتر ریاض شاهد وتو، از اساتید برجستۀ زبان فارسی در پاکستان است. ایشان با پشتکار علمی، دلبستگی فرهنگی و مدیریت دقیق، نقشی ارزنده در پویایی آموزش زبان فارسی و گسترش همکاری‌های فرهنگی ایران و پاکستان ایفا نموده‌اند.

اتاق ایران‌شناسی اسلامیه سول‌لاین، با برگزاری نشست‌های علمی، سخنرانی‌ها، نمایشگاه‌های فرهنگی و کارگاه‌های آموزشی، توانسته است در مدت کوتاهی از آغاز فعالیت خود، جایگاهی درخور در میان مراکز فعال ایران‌شناسی شهر لاهور به‌دست آورد و به پلی مؤثر در تقویت پیوندهای فرهنگی میان دو کشور بدل شود.

اتاق‌ ایران شناسی دانشکده دولتی محمدی شریف، چینیوت 

اتاق ایران‌شناسیِ دانشکدۀ دولتی محمدی شریف در شهر چینیوت در سال ۱۴۰۳ هجری شمسی (۲۰۲۴ میلادی) با حضور ئگتذ سلیم مظهر و رئیس خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران در لاهور دکتر مسعودی افتتاح گردید. این مرکز نوپا با هدف گسترش شناخت از زبان، ادبیات، تاریخ و فرهنگ ایرانی در میان دانشجویان و استادان این دانشکده تأسیس شده است و در آینده‌ای نزدیک انتظار می‌رود به یکی از پایگاه‌های فعال علمی و فرهنگی در منطقۀ چینیوت تبدیل شود.

در این دانشکده، بخش زبان و ادبیات فارسی نیز به‌صورت فعال مشغول فعالیت‌های آموزشی است. پروفسور حافظ احمدیار، از استادان برجستۀ زبان فارسی، ریاست هر دو بخش یعنی اتاق ایران‌شناسی و گروه زبان و ادبیات فارسی را بر عهده دارند. ایشان با علاقه و تعهد علمی خود، نقش مهمی در ترویج زبان فارسی و ایجاد پیوند میان دو ملت هم‌فرهنگ ایران و پاکستان ایفا می‌نمایند.

تأسیس این اتاق را می‌توان نشانه‌ای از تداوم توجه نهادهای علمی پاکستان به میراث مشترک فرهنگی ایران و شبه‌قاره دانست؛ گامی امیدبخش برای آیندۀ همکاری‌های دانشگاهی، پژوهشی و فرهنگی میان دو کشور.

روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی