عارف در دیدار با جمعی از دیپلمات‌های کشورمان در روسیه، تاکید کرد: همکاری ایران و روسیه در چارچوب منافع ملی، امنیت ملی و شرایط منطقه‌ای و بر اساس منافع دو طرف دنبال می‌شود. اصولاً ایران نگاه همکاری راهبردی با همسایگان خود دارد.

وی ادامه داد: بر اساس نظرسنجی‌هایی که در روسیه انجام شده است، ایران‌هراسی تاثیری در افکار عمومی مردم این کشور نداشته است. ما هم باید برای مردم خود تبیین کنیم که با روسیه مرز و منافع مشترک داریم و به دنبال تامین منافع متقابل هستیم.

معاون اول رئیس جمهور در ادامه با اشاره به اهمیت حضور و نقش‌آفرینی موثر در سازمان‌های منطقه‌ای خاطرنشان کرد: راهبرد ارتقاء جایگاه جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه‌های منطقه‌ای از دو دهه قبل آغاز شده است. عضویت در اتحادیه اوراسیا نیز برای ما اهمیت زیادی دارد چون کشورهای اوراسیا در حوزه تمدنی ما بوده و اشتراکات فرهنگی و تمدنی زیادی با آنها داریم.

وی با اشاره به سابقه عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، بیان کرد: از اوایل دهه ۸۰ شمسی به این نتیجه رسیدیم که باید در سازمان‌های منطقه‌ای از جمله سازمان همکاری شانگهای عضو شویم و نقش موثری در این سازمان‌ها داشته باشیم. بنابراین اقدامات ما برای عضویت در این سازمان از همان دهه ۸۰ آغاز شد و البته کشورهای عضو این سازمان هم برخورد خوبی با رویکرد ایران داشتند و حضور ایران در این سازمان‌ برای آنها هم مهم بود.

معاون اول رئیس‌جمهور با بیان اینکه دستیابی به روابط راهبردی با کشورهای منطقه از جمله روسیه از اواخر دهه ۷۰ جزو اولویت‌های کشور بوده است، تصریح کرد: روسیه توان و ظرفیت بالایی دارد و همکاری با این کشور در چارچوب منافع مشترک دنبال شد و اکنون توافق جامع مشترک راهبردی ایران و روسیه حاصل شده است.

عارف با اشاره به مواضع روسیه و حمایت این کشور از ایران در موضوع فعال کردن مکانیزم ماشه توسط سه کشور اروپایی، گفت: مواضع روسیه در این زمینه برای ما مهم بود. ما امروز روابط سیاسی و راهبردی خوبی با روسیه داریم البته باید در زمینه‌های مختلف از جمله فناوری‌های پیشرفته، توسعه تجارت و بازرگانی و تعاملات گردشگری، علمی و فرهنگی روابط خود را با این کشور ارتقاء دهیم.

در ابتدای این دیدار چند تن از دیپلمات‌های ایرانی مقیم در روسیه به نمایندگی از سایرین به بیان دیدگاه‌های خود در خصوص مناسبات بین ایران و روسیه در حوزه های فرهنگی، سیاسی، فناوری پرداختند.

جایگاه فرهنگ در روابط ایران و روسیه 

مسعود احمدوند رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در روسیه به عنوان اولین سخنران به نمایندگی از نهادهای فرهنگی مختلف، گزارشی درباره رویکرد سفارت نسبت به جایگاه فرهنگ در روابط ایران و روسیه، نتایج فعالیت‌های فرهنگی صورت گرفته، ظرفیت‌های موجود و نیازهای راهبردی برای توسعه فعالیت‌ها ارایه کرد.

وی گفت: روابط ایران و روسیه در سال‌های اخیر از سطح همکاری‌های مقطعی فراتر رفته و به همکاری‌های ساختاری و بلندمدت رسیده است لیکن تجربه سیاست بین‌الملل نشان می‌دهد هیچ رابطه عمیقی بدون پشتوانه فرهنگی، تمدنی و اجتماعی پایدار نمی‌ماند به همین دلیل بود که از سوی سفارت جمهوری اسلامی ایران 5 ماده مختص مسائل فرهنگی در توافقنامه جامع راهبردی به طرف روس پیشنهاد شد که همگی مورد قبول واقع گشت.

احمدوند یادآور شد: با پیگیری چند ساله در سال 1403 توافقنامه چارچوب فعالیت مراکز فرهنگی ایران و روسیه در مجلس شورای اسلامی و دومای روسیه به تصویب رسید. تنها کشوری در جهان که فعالیت فرهنگی ایران در آنجا تبدیل به قانون همان کشور شده، روسیه است.

وی در ادامه، گفت: از نگاه سفارت جمهوری اسلامی ایران، فرهنگ در روابط ایران و روسیه یک حوزه جانبی، تزیینی یا تشریفاتی نیست بلکه یکی از ارکان اصلی پایداری، عمق و استمرار روابط میان دو کشور است.

رایزن فرهنگی کشورمان در روسیه افزود: سرمایه تاریخی، اشتراکات تمدنی و چرخش ژئوپلیتیکی و فرهنگی رو‌به‌شرق در روسیه یک فرصت کم‌نظیر برای جمهوری اسلامی ایران فراهم کرده تا با تقویت حضور فرهنگی، منافع کشور را در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، امنیتی، علمی و فناوری به‌صورت پایدار و بلندمدت تضمین کند.

فرهنگ، ستون فقرات پایداری روابط سیاسی ایران و روسیه

وی اظهار داشت: به زعم سفارت جمهوری اسلامی ایران در روسیه، جایگاه زیربنایی، هویت‌ساز و تثبیت‌کننده فرهنگ در روابط دو کشور را می‌توان در چند نکته اساسی خلاصه کرد: فرهنگ، مشروعیت اجتماعی برای روابط راهبردی ایجاد می‌کند. اگر روابط ایران و روسیه تنها در سطح دولت‌ها باقی بماند، در برابر تحولات بین‌المللی شکننده خواهد بود اما تقویت پیوندهای فرهنگی می‌تواند این روابط را در سطح نخبگان، دانشگاهیان، هنرمندان و افکار عمومی روسیه تثبیت کند.

احمدوند تأکید کرد: فرهنگ، حافظه تاریخی مشترک می‌سازد. آنچه روابط پایدار را تضمین می‌کند، نه تنها قراردادها و توافق‌نامه‌های سیاسی بلکه تصویر مثبت دو ملت از یکدیگر است. هر برنامه فرهنگی، بخشی از این حافظه مشترک و سرمایه اجتماعی را تولید می‌کند.

وی در ادامه، بیان کرد: فرهنگ، عامل تکمیل‌کننده امنیت و سیاست است. در یک محیط بین‌المللی پرتنش، کشوری موفق است که علاوه بر قدرت سخت، قدرت نرم و تصویر مثبت در کشورهای شریک داشته باشد. تقویت فرهنگ باعث می‌شود همکاری‌های سیاسی ایران در روسیه پایدارتر، پذیرفته‌شده‌تر و کمتر آسیب‌پذیر شود.

رایزن فرهنگی کشورمان در روسیه اذعان کرد: فرهنگ، مسیر را برای توسعه اقتصادی هموار می‌کند. تجربه اقتصاد بین‌الملل نشان می‌دهد که رابطه فرهنگی قوی، زیربنای افزایش سرمایه‌گذاری و تجارت پایدار است. ارتباطات فرهنگی سبب می‌شود شناخت مردم روسیه به عنوان مخاطب یا مشتری فعالیت اقتصادی ایران و تجار روسی به عنوان کنشگران این عرصه از ایران دقیق‌تر شود، موانع ذهنی و شناختی در همکاری‌های اقتصادی از میان برود و اعتماد میان فعالان اقتصادی دو کشور افزایش یابد.

وی خاطرنشان کرد: فرهنگ، با تقویت پیوندهای نخبگانی به توصیه‌های سیاستی جهت می‌دهد. در روسیه، نخبگان فرهنگی و علمی، نقشی مهم در توصیه‌های سیاستی به حکومت دارند. ارتباط با این نخبگان می‌تواند به شکل‌گیری فهم مشترک از منافع دو کشور و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای کمک شایانی کند.

احمدوند ادامه داد: فرهنگ، تولیدکننده قدرت نرم برای ایران است. ایران یکی از کشورهایی است که هم دارای تمدن مستقل، ادبیات جهانی و هنر ممتاز است و هم در عین حال دارای مرز و میراث مشترک با روسیه است. اگر این ظرفیت‌ها بیشتر فعال شوند، ایران می‌تواند سهم اثرگذاری خود را در جامعه روسیه چند برابر افزایش دهد.

رایزن فرهنگی کشورمان در روسیه عنوان کرد: فرهنگ، سرمایه‌ای بلندمدت و غیرقابل تحریم است. در شرایطی که بسیاری از حوزه‌های همکاری ممکن است تحت تأثیر فشارهای خارجی قرار گیرند، دیپلماسی فرهنگی حوزه‌ای است که قابل محدودسازی یا تحریم نیست و می‌تواند تداوم همکاری‌ها را حتی در شرایط دشوار تضمین کند.

احمدوند افزود: اجازه می‌خواهم به جای ارایه گزارش عملکرد به برخی از نتایج عملکرد فرهنگی سفارت ایران در روسیه اشاره کنم: یکی از مهم‌ترین اهداف فعالیت فرهنگی ما تلاش برای بهبود تصویر ایران در روسیه است. از آنجا که تحریم روی دیگر سکه تحریف است، ارایه تصویر مثبت می‌تواند از تحریف واقعیت‌ها درباره ایران نزد اذهان جلوگیری کند و به شناخت شایسته دو ملت از یکدیگر کمک کند. بهبود تصویر ایران در روسیه محصول اشتراک مساعی فعالیت‌ها توسط بخش‌های مختلف فرهنگی در زمینه تالیف، ترجمه و نشر کتاب، ساخت مستندهای موضوعی درباره ایران و پخش از شبکه‌های تلویزیونی روسیه، حضور موثر در جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های فرهنگی و هنری، برگزاری دوره‌های دانش‌افزایی برای افزایش معرفت دینی، ایرانشناسی و اسلام‌شناسی، فعالیت در شبکه‌های اجتماعی روس‌زبان، حمایت از اشخاص و جریان‌های همسوی دینی و فرهنگی و حمایت از ایجاد ساختار و نهاد توسط کنشگران بومی همسو است.

وی ابراز کرد: در نظرسنجی بنیاد «افکار عمومی» در سال ۲۰۲۲، یک‌سوم روس‌ها روابط دو کشور را «خوب» ارزیابی کرده‌اند. دو سال بعد، در نظرسنجی دیگر این بنیاد و نیز در نظرسنجی مرکز لواندا در اکتبر ۲۰۲۴، سهم نگرش‌های مثبت نسبت به ایران به حدود پنجاه درصد می‌رسد و سهم نگرش‌های منفی در حدود یک‌پنجم باقی می‌ماند.

رایزن فرهنگی کشورمان در روسیه ادامه داد: فعالیت‌های فرهنگی ایران در روسیه، اگر هم‌راستا با سویه‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی و با انسجام و حمایت کافی ادامه یابد، می‌تواند به‌طور مستقیم به تقویت سرمایه نمادین ایران در جامعه روسیه و در نتیجه، پشتیبانی اجتماعی پایدارتر از روابط راهبردی دو کشور بیانجامد.

وی تصریح کرد: محوریت در تولید محتوای اسلام‌شناسی و ایران‌شناسی: اگر به 30 سال پیش بازگردیم تعداد منابعی که جامعه نخبگانی روسیه برای آشنایی با ایران و اسلام در اختیار داشت کمتر از 100 منبع معتبر بود لیکن با فعالیت مجموعه‌های مختلف مانند بنیاد ابن سینا، جامعةالمصطفی (ص)، رایزنی فرهنگی و سایر بخش‌ها اکنون بالغ بر 600 اثر که عمدتاً در همکاری با مراکز علمی و پژوهشی روسیه ترجمه یا تالیف شده‌اند در دسترس قرار دارند.

احمدوند ادامه داد: نکته قابل توجه اینکه عمده آثاری که اکنون در مراکز علمی روسیه در حوزه اسلام‌شناسی و ایرانشناسی به عنوان متن اصلی مورد استفاده اساتید، دانشجویان و پژوهشگران قرار می‌گیرد متعلق به همین مجموعه است. همچنین با تلاش‌های این مجموعه پایگاه‌هایی مانند پایگاه دایرةالمعارف اسلامی به زبان روسی، پایگاه قرآنشناسی به زبان روسی و پایگاه لک‌اورینت ایجاد شده که مختص دوره‌های آموزشی آنلاین و آفلاین است و تنها پایگاهی است که در حوزه مطالعات ایرانی و اسلامی فعال است و بالغ بر 1000 دوره آموزشی با تدریس 200 نفر از  اساتید روسیه و 150 نفر از اساتید ایران تاکنون در آن منتشر شده است.

 نقش محوری فرهنگ در تثبیت و تعمیق همکاری‌های تهران ـ مسکو

وی به تقویت جریان ایرانشناسی اشاره کرد و گفت: طی سی سال گذشته تعداد اتاق‌های ایران فعال در دانشگاه‌های شهرهای روسیه از 5 به 20 اتاق افزایش پیدا کرده است. برگزاری کلاس‌های آموزش زبان فارسی، نشست‌های آشنایی با مفاخر ایرانی، نمایش فیلم‌های ایرانی و بزرگداشت جشن‌های ملی کشورمان از عمده فعالیت‌های این اتاق‌ها است. افزایش 40 برابری تعداد فارسی‌آموزان و دانشجویان ایرانشناسی طی این مدت نشان دهنده توفیق نسبی این فعالیت‌ها است.

رایزن فرهنگی کشورمان در روسیه با اشاره به افزایش صادرات محصولات و خدمات فرهنگی ایران بیان کرد: با حمایت نهادهای فرهنگی سفارت اکنون محصولات فرهنگی ایرانی شامل فیلم و سریال، آثار هنرهای تجسمی و صنایع‌دستی در حال توزیع در روسیه هستند. از نمونه‌های اخیر آن می‌توان به راه‌اندازی درگاه خرید مستقیم صنایع‌دستی از تولیدکننده و صادرکننده ایرانی توسط مخاطب روس با عنوان ایران‌مگ، اکران انیمیشن‌های ایرانی در سینماهای روسیه، برپایی پاویون هنر ایران در نمایشگاه‌های روسی و فروش بالغ بر 1 میلیون دلاری و همچنین ارائه خدمات فنی به طرف روس برای تولید سریال در ایران نام برد که همه آنها توسط بکارگیری ظرفیت بخش غیردولتی و مردمی ایران و حمایت نهادهای دولتی و سفارت محقق شده است.

وی افزود: با توجه به فرصت تاریخی به‌وجودآمده در روابط ایران و روسیه، فرهنگ می‌تواند نقش ستون پایداری و تعمیق روابط را برعهده گیرد. داده‌های موجود نشان می‌دهد که جامعه روسیه از فرهنگ و هنر ایرانی استقبال می‌کند، ظرفیت‌های علمی و دانشگاهی رو به توسعه است و شبکه‌های رسانه‌ای آماده همکاری هستند. نهادهای فرهنگی به ویژه رایزنی فرهنگی سفارت نیز آمادگی دارند در سایه حمایت‌های دولت، نقش خود را با توان بیشتری ایفا کنند. ما به تدبیر جنابعالی و حمایت دولت، برای شکوفایی بیشتر ظرفیت‌ها نیازمندیم.

روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی