علی‌اکبر صالحی رئیس بنیاد ایران شناسی در سخنان آغازین خود با اشاره به اهمیت نقش ایران‌شناسی در دیپلماسی فرهنگی افزود: دیپلماسی فرهنگی باید بستر اصلی روابط بین‌الملل امروز باشد. در جهانی که سیاست و رسانه گاهی تصویری نادقیق از ملت‌ها ارائه می‌کنند، این فرهنگ است که روایت اصیل را بیان می‌کند.

دو پنل تخصصی: ایران در جهانی‌شدن و دیپلماسی فرهنگی

وی با تشریح برنامه اجلاس گفت: در این نشست دو پنل تخصصی پیش‌بینی شده است؛ نخست ایران جهانی در بستر جهانی‌شدن و دوم ایران‌شناسی، دیپلماسی فرهنگی و تعاملات بین‌المللی. هر دو موضوع از بنیادی‌ترین مباحث پیش‌روی جامعه ایران‌شناسی‌اند.

به گفته صالحی، مطالعات جهانی‌شدن امروز از حوزه اقتصاد عبور کرده و وارد پهنه‌های فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و زبانی شده است: شناخت هر فرهنگ بدون توجه به شبکه گسترده تعاملات آن، شناختی ناقص است. تاریخ ایران همواره در گفتگویی مستمر با جهان شکل گرفته و جهانی‌شدن فرصتی برای تحلیل پیوندهای تاریخی و فرهنگی ایران فراهم کرده است.

رئیس بنیاد ایران‌شناسی تأکید کرد که در این چارچوب می‌توان درباره بازنمایی ایران در جریان‌های فکری جهان، نقش ادبیات فارسی در شبکه‌های فرهنگی و مشارکت ایران در گفت‌وگوهای علمی و فرهنگی بحث کرد.

دیپلماسی فرهنگی؛ قدرت بی‌صدای ایران

صالحی در بخش دیگری از سخنان خود، دیپلماسی فرهنگی را یکی از ارکان مهم روابط میان ملت‌ها دانست و گفت: دیپلماسی فرهنگی قدرتی بی‌صدا اما پایدار است؛ قدرتی که بر جذابیت، اعتماد و فهم مشترک استوار است و می‌تواند حتی در دشوارترین دوره‌ها مجاری گفتگو را باز نگه دارد.

وی افزود: ایران در این عرصه سرمایه‌ای عظیم دارد؛ از ادبیات فارسی و میراث تاریخی تا سنت‌های فکری و تجربه طولانی تعامل با جهان. آموزش زبان فارسی، ترجمه آثار ادبی، پروژه‌های مشترک دانشگاهی و همکاری‌های فرهنگی همگی مسیرهایی مؤثر برای گسترش تعاملات پایدار فرهنگی‌اند.

قدردانی از بنیان‌گذار بنیاد و معرفی فضای برگزاری اجلاس

رئیس بنیاد ایران‌شناسی در ادامه با اشاره به فضای برگزاری اجلاس، ساختمان ثبت ملی‌شده بنیاد را «نماد پیوند معماری اصیل ایرانی با عناصر مدرنیسم» توصیف کرد و یاد و نام بنیان‌گذار بنیاد، مرحوم دکتر حمیدی، را گرامی داشت. وی با بیان خاطره‌ای از روزهای آغازین تأسیس بنیاد گفت: در زمانی که معاون آموزشی وزارت علوم بودم، دکتر حمیدی از من خواستند برای دریافت مجوز تأسیس بنیاد اقدام کنم و در کمتر از یک هفته مصوبه آن خدمت ایشان تقدیم شد. تأسیس این نهاد حاصل نگاه دوراندیشانه دکتر حمیدی بود.

صالحی نقش دو حیاط مرکزی ساختمان را «محوری و سازگار با پژوهش عمیق» توصیف کرد و افزود: این بنا که از میراث گذشته الهام گرفته و برای نیازهای امروز ساخته شده، یادآور هدف اصلی گردهمایی امروز یعنی پیوند ریشه‌های ایران تاریخی با مسیرهای نوین آینده ایران‌شناسی است.

هدف اجلاس: گفت‌وگو، یادگیری و ترسیم مسیرهای تازه

صالحی بر اهمیت گفت‌وگو و شنیدن نقدها و پیشنهادهای پژوهشگران تأکید کرد و گفت: ما امروز اینجا گرد آمده‌ایم تا گفت‌وگو کنیم، بیاموزیم و مسیرهای تازه‌ای در حوزه ایران‌شناسی ترسیم کنیم. شنیدن دیدگاه‌های شما بخشی از کارنامه علمی ماست.

وی حضور پژوهشگران در این تالار را «زنده‌کننده هویت و کارکرد بنیاد» دانست و ابراز امیدواری کرد که فضای بنیاد برای میهمانان همراه با آرامش، صمیمیت و آغاز تجربه‌ای سازنده باشد.

اهمیت ایران‌شناسی در عرصه بین‌المللی

محمدجواد ظریف خوانساری، وزیر امور خارجه پیشین جمهوری اسلامی ایران دومین سخنران کنفرانس بنیاد ایران‌شناسی بود. وی گفت: ایران‌شناسی نه تنها یک حوزه علمی، عرصه‌ای سیاسی و فرهنگی است که می‌تواند درک متقابل میان ملت‌ها را افزایش دهد.

ظریف افزود که شناخت از یکدیگر سبب گسترش صلح می‌شود و این اصل باید در روابط بین‌الملل مورد توجه قرار گیرد.

وی در بخش دیگری از سخنان خود به ایران اشاره کرد و گفت: ایرانیان نیز فرصت‌سازی کردند تا خود را مطرح کنند. انقلاب اسلامی نقشی موثر در این مسیر داشت و حقانیت ایران در جنگ تحمیلی بیش از پیش آشکار شد.

ظریف بر اهمیت ایران‌شناسی در عرصه بین‌المللی تاکید کرد و گفت: شناخت درست از ایران می‌تواند بسیاری از سوءتفاهم‌ها را برطرف کند و زمینه‌ساز صلح و همکاری‌های گسترده‌تر شود.

وی اظهار داشت که بنیاد ایران‌شناسی باید در این مسیر نقش فعال ایفا کند و با بهره‌گیری از ظرفیت‌های علمی و فرهنگی، تصویر واقعی ایران را به جهان معرفی کند.

ایران جهانی در بستر جهانی شدن

مهدی آهویی از ایران - معاون پژوهشی بنیاد ایران‌شناسی، موضوع ایران جهانی در بستر جهانی شدن را مورد بررسی قرار داد و گفت: ایران‌شناسی امروز تنها یک حوزه داخلی نیست؛ در بستر جهانی شدن معنا می‌یابد. او افزود تعاملات علمی و فرهنگی ایران با جهان فرصتی تازه برای بازتاب هویت ایرانی فراهم کرده است. او توضیح داد جهانی شدن می‌تواند ابعاد تازه‌ای از ایران‌شناسی را آشکار کند و تاکید داشت این روند باید با نقدپذیری و نگاه علمی همراه باشد.

عظمت ضیا از ازبکستان – مدیر مؤسسه تاریخ آکادمی علوم ازبکستان با موضوع اهمیت منابع مکتوب فارسی در مطالعه تاریخ ملت و دولتداری ازبک سخنرانی کرد.

وی گفت: منابع فارسی نقش در شناخت تاریخ دولتداری و فرهنگ ازبک‌ها دارند. بسیاری اسناد تاریخی، روایت‌های سیاسی و ادبیات کلاسیک فارسی، پایه‌های هویت مشترک منطقه‌ای را شکل داده‌اند.

ضیا توضیح داد که بدون این منابع، مطالعه تاریخ ازبکستان ناقص خواهد بود و تاکید داشت همکاری علمی با ایران برای حفظ و تحلیل این میراث ضروری است.

ولادیمیر ایوانف از روسیه – استاد زبان فارسی دانشگاه دولتی مسکوبه موضوع کرسی‌های زبان فارسی در روسیه اشاره کرد و گفت: زبان فارسی در روسیه جایگاهی دیرینه دارد و کرسی‌های دانشگاهی آن نقش در گسترش شناخت فرهنگی ایفا می‌کنند.

وی افزود دانشجویان روسی با یادگیری فارسی به منابع ادبی و تاریخی ایران دسترسی می‌یابند. این کرسی‌ها پل ارتباطی میان دو ملت هستند و تاکید داشت که باید حمایت بیشتری از آن‌ها صورت گیرد تا نسل‌های آینده نیز از این میراث بهره‌مند شوند.

مایا کاپانادزه از گرجستان – رئیس مرکز علمی روابط گرجستان و ایران دانشگاه بین‌المللی قفقاز نیز به موضوع اهمیت تحقیق در منابع تاریخی و فارسی ایران برای ایران‌شناسی گرجی پرداخت و افزود: منابع فارسی ایران برای شناخت روابط تاریخی ایران و گرجستان اهمیت بنیادین دارند.

وی یادآور شد: بسیاری متون تاریخی، روابط سیاسی و فرهنگی دو ملت را روشن می‌سازند. او توضیح داد پژوهش در این منابع می‌تواند تصویر دقیق‌تری از گذشته مشترک ارائه دهد و تاکید داشت این تحقیقات زمینه‌ساز همکاری‌های علمی و فرهنگی آینده خواهد بود.

اونگلوس وِنتیس از یونان – استاد مطالعات اسلامی و خاورمیانه دانشگاه پانتئون: موضوع از صفویه تا مدرنیته – مسافری یونانی در دربار نادرشاه را یادآور شد و گفت: سفرنامه‌های یونانیان به ایران در دوره صفویه و نادرشاه منابع ارزشمندی برای شناخت تاریخ هستند.

وی همچنین، افزود: این روایت‌ها نشان می‌دهند چگونه ایران در نگاه اروپاییان بازتاب یافته است. تجربه یک مسافر یونانی در دربار نادرشاه، تصویری از قدرت و فرهنگ ایران می‌دهد و تاکید داشت که این اسناد باید در مطالعات تطبیقی بیشتر بررسی شوند.

محمد کمال‌الدین از بنگلادش – استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه راجشاهی: موضوع بازتاب ایران‌شناسی در دیپلماسی فرهنگی ایران و بنگلادش از میراث تاریخی تا تعاملات معاصر را بررسی کرد و گفت: ایران و بنگلادش پیوندهای دیرینه فرهنگی دارند که در زبان و ادبیات فارسی بازتاب یافته است.

وی خاطرنشان کرد که این میراث تاریخی امروز در دیپلماسی فرهنگی دو کشور نقش‌آفرین است. او توضیح داد آموزش فارسی، ترجمه آثار و همکاری‌های هنری زمینه‌ساز تعاملات معاصر شده و تاکید داشت ایران‌شناسی می‌تواند روابط دو ملت را بیش از پیش تقویت کند.

روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی