محمد سوری، دبیر علمی همایش ضمن بیان پیشینه همکاری‌های علمی پژوهشگاه با سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به جلسات متعدد در تهران و بغداد اشاره کرد و گفت: پوستر فراخوان و سامانۀ دریافت مقالات این همایش آماده شده است که در این جلسه رونمایی خواهد شد.

وی با بیان سرفصل‌های اصلی این همایش که در دبیرخانه همایش تنظیم شده است، از میهمانان خواست نظرات مشورتی خود را در خصوص هرچه‌بهتر‌ برگزار‌شدن گفت‌وگوهای فلسفی ایران و جهان عرب بیان کنند.

محمدعلی ربانی، مدیرکل همکاری‌های علمی و دانشگاهی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به اهمیت این گفت‌وگوها اشاره کرد و بر لزوم برگزاری نشست‌های علمی متنوع در زمینه آشنایی با تفکرات فلسفی معاصر در جهان عرب و نقش آن در گسترش تعاملات فرهنگی ایران و جهان عرب پرداخت.

وی با توجه به ظرفیت تفکر فلسفی جهت ایجاد فضای گفت‌وگو و همسویی خاطرنشان کرد که سنت فلسفی یک مزیت مهم برای ایران اسلامی بشمار می‌رود و در جهان عرب نیز عقلگرایان و فیلسوفان موثرترین جریان نخبگی جهت تولید و تکثیر ارزش‌ها و گفتمان‌های مشترک ایرانی عربی و فراهم سازی فضای تعامل و گفت‌وگو بشمار می‌روند.

ربانی همچنین تجربه چند دور گفت‌وگوهای فلسفی ایران و عرب در ایران، عراق و تونس را تجربه ای موفق خواند و یادآور شد با بهره گیری از این تجربه‌ها و ضمن اصلاح رویه‌ها می‌بایستی مسیر این گفت‌وگوها بین نخبگان دو حوزه فرهنگی ایرانی و عربی را بیش از گذشته تسهیل کرد.

مدیرکل همکاری‌های علمی و دانشگاهی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با اشاره به برنامه در دست اقدام سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در برپایی جشنواره تمدن نوین اسلامی اظهار داشت: این جشنواره فرصتی است که با الحاق گفت‌وگوهای فلسفی ایران و عرب به آن، بخش گفت‌وگوهای نخبگانی در حوزه تمدنی تقویت شود.

محمد علی میرزایی، عضو هیأت علمی و رئیس اندیشکده جامعة‌المصطفی(ص)‌العالمیه به اهمیت شناخت ظرفیت‌های فلسفی فکری جهان عرب اشاره‌ کرد و گفت: ادامۀ گفت‌وگوهای فرهنگی با جهان عرب باید با هدف حل مسئله صورت گیرد.

وی همچنین بر پرهیز از رویکرد فلسفه‌های کلاسیک و تمرکز بر رویکردهای فلسفی معاصر در جهان عرب تأکید داشت و بر تمهید در بازسازی تعامل و تفاعل و هم‌کنشی میان متفکران جهان عرب و ایران اشاره کرد.

میرزایی افزود: شناخت ظرفیت جهان عرب چالشی بزرگ است و معمولاً در این‌گونه جلسات از متفکران ثابت استفاده می‌شود و باید که از متفکران دیگر هم دعوت شود. ضمن اینکه با رویکرد فلسفی کلاسیک باید با جهان عرب صحبت کرد. از طرفی پیش‌نشست‌ها و جلسات نبایستی جنبه فرمایشی پیدا کنند.

وی تصریح کرد: موضوع دیگری که وجود دارد این است که نخبگان مختلف جهان عرب به رغم اینکه امتیازات خوبی هم به آنها اعطا می‌شود، متأسفانه با ایران همکاری نمی‌کنند. باید با دعوتنامه‌های رسمی و دعوت زودتر این مشکل را برطرف سازیم. مراکز فلسفی در شمال آفریقا به خصوص در مراکش و الجزایر است در این زمینه می‌توانند فعال‌تر شوند و بایستی که از ظرفیت‌های آنها استفاده شود. البته باید تفکر فلسفی در ایران و جهان عرب را جدا کنیم. فلسفه در جهان عرب، بیشتر به معنای سکولاریسم است و با رویکردهای فلسفۀ دینی و رویکردهای تمدنی فعالیت می‌کنند.

در ادامه، اکبر راشدی‌نیا، رئیس پژوهشگاه مطالعات تقریب مذاهب، گفت: پیش از هرچیزی باید فیلسوفان و اندیشه‌هایشان در جهان عرب شناخته شوند و کارهای متناظر باید شناسایی گردند و از آنها دوری شود. اندیشه‌های متفکران در جهان عرب در حوزۀ ایران و فلسفه اسلام باید شناخته شود و بر تعاملات آن دو تأکید شود.

محمد صحاف کاشانی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، گفت: تعبیر «ایران و جهان عرب» و اینکه ایران را در کنار جهان عرب قرار داده‌ایم، تعبیر مناسبی نیست و ممکن است برخی اعراب بدان واکنش منفی نشان دهند. از دانشکده‌های دیگر کشورها باید دعوت به همکاری شود و چالش‌های فلسفی مسئله محور مورد توجه قرار گیرند. مسئله‌ها را پیش‌تر شناسایی کنیم و به مسائلی مانند عقلانیت، عدالت و گفت‌وگوهای تمدنی اهتمام کنیم.

اکبر اقوام کرباسی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار داشت: معرفت‌ها در متن شکل می‌گیرند. باید مسائل را به جای فلسفه‌ها مورد توجه قرار داد. همچنین مسائل مشترک فیلسوفان ایران و جهان عرب و چالش‌های امروزی از مسائلی هستند که نباید از آنها غافل شد.

حجت‌الاسلام و المسلمین حسین الهی‌نژاد، عضو هیأت علمی و معاونت پژوهش پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: محورهای مورد بحث در همایش‌ها بسیار مهم هستند و در این‌گونه همایش‌ها، نگاه و رویکرد تقریبی و وحدت‌آفرین بایستی بیشتر مورد توجه قرار گیرند. در ضمن فعالیت‌ها باید انضمامی باشند و میدانی و با روش‌های کمّی و نه کتابخانه‌ای و توصیفی صورت گیرند.

جواد دانش، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار داشت: باید در محورهای اعلام‌شده تغییراتی انجام شود. محورهای شش، هفت و نه به‌ویژه مورد آخر نبایستی که در اولویت قرار گیرند.

در ادامه، مختار شیخ‌حسینی رئیس پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی گفت: ما امروز در یک بحران گفت‌وگو با جهان عرب هستیم. لذا به نظر می‌رسد در برخی محورهای همایش باید تجمیع صورت گیرد. هدف صرفا نباید تولید باشد و ارتباط مهم‌تر است. مهمانان باید هدفمند انتخاب شوند و بدین منظور باید از ظرفیت‌های انجمن‌ها استفاده کرد. شکل گفتگو باید برنامه‌ریزی شود و در هر فصل استاد خاصی را باید دعوت کرد.

محمد هادی توکلی از پژوهشگاه حوزه و دانشگاه عناوین چهار با ششم و هشتم و نهم همپوشانی دارند و بایستی اصلاح شوند. باید مشخص شود که منظور فلسفه در جهان اسلامی است یا فلسفه اسلامی. از ظرفیت‌های تصوف به خصوص تصوف فلسفی باید استفاده مناسب کرد و به محورهای همایش افزود.

ذوالفقار ناصری گفت: عناوین به‌روزتر  برای محورهای همایش انتخاب شود. مسائل مطرح برای جهان عرب و نیز مسائل مشترک ایران و جهان عرب و نیز راه‌حل‌های آنها با زبان روز باید بیان شوند و توجه داشته باشیم که در این همایش در پی حل کدام معضلات و مسائل اجتماعی هستیم و در نهایت باید به کدام راه‌حل‌های کارساز برسیم.

رجبعلی اسفندیار، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار داشت روی مؤسسات و افراد تمرکز صورت باید گیرد. افراد از قبل شناسایی دقیق‌تری شوند و استادان خبره برای این مووضع انتخاب شوند تا نشست‌ها مفیدتر باشند.

حجت‌الاسلام حمیدرضا شریعتمداری، عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: ماموریت‌های علمی کنفرانس باید پیگیری شود و لازم است که در کنار دبیرخانه همایش، مرکزی هم باشد که رصد مستمرّ فعالیت‌های فلسفی جهان عرب را برعهده بگیرد. در این میان نباید از مباحث کلام جدید و فلسفه دین و نیز کلام سنتی عقلی هم غفلت کرد.

حجت‌الاسلام غلامرضا اباذری رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در کشور عراق گفت: باید به ظرفیت‌های داخل کشور خودمان هم توجه کنیم. هدف دقیقا مشخص نیست. بنده هم معتقدم عنوان «ایران و جهان عرب» تعبیر خوبی نیست و مشکل را اضافه می‌کند. باید عنوان فراگیر انتخاب شود که حساسیت‌بر‌انگیز هم نباشد.

وی ادامه داد: ما هنوز ظرفیت‌های فلسفی در ایران از جمله افراد و مؤسسات غیردولتی علمی را شناسایی نکرده‌ایم. در گفت‌وگوهای ایران و جهان عرب باید افرادی تأثیرگذار دعوت شود و صرفاٌ زینت‌المجالس نباشند. بحث‌های تمدنی بسیار مهم‌اند و می‌توانیم برخی از این نشست‌ها را در عراق و ... هم برگزار کنیم.

نجف لک‌زایی، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی هم بیان کرد: باید گزارش و تصویری از وضعیت فلسفه در ایران و جهان عرب تهیه شود؛ مسائل و محورها به صورت مسئله‌محور شناسایی شوند. از ظرفیت‌های مراکز علمی فلسفی مانند مجمع عالی حکمت، مؤسسه حکمت و فلسفه ایران هم استفاده شود و آنها هم در کمیته علمی همایش حضوری فعال داشته باشند. مسائل کلان در این همایش هم باید به سمت فلسفه، دین و تمدن جهت‌گیری شوند؛ چون اصل طرح‌های تمدنی متعلق به فیلسوفان است.

در پایان این نشست، از پوستر فراخوان و سامانه اینترنتی اجلاس بین‌المللی گفت‌وگوهای فلسفی  ایران و جهان عرب رونمایی شد.