در این مطلب آمده است: قزاقستان وارد مرحله‌ای تازه از توسعه صنعت گردشگری شده است؛ مرحله‌ای که به‌درستی می‌توان آن را رنسانس نامید نه بازگشت ساده پس از بحران، بلکه جهشی کیفی که در آن احیای جریان‌های گردشگری، ورود سرمایه‌گذاری‌های کلان، تنوع‌بخشی به محصولات و دیجیتالی‌سازی نظام‌مند درهم آمیخته‌اند.

فصل اول: آمار بی‌سابقه و محرک اقتصادی

آمارهای خارجی و گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۴ میلادی کشور قزاقستان رکورد تازه‌ای در جذب گردشگران خارجی به ثبت رسانده است: حدود ۱۵٫۳ میلیون نفر از مرزهای کشور عبور کرده‌اند که بخش قابل توجهی از آنان (تقریباً ۱۰٫۴ میلیون نفر) بیش از یک شب در قزاقستان اقامت داشته‌اند. این رقم تفاوت «گردشگران واقعی» را با ورودهای ترانزیتی آشکار می‌سازد و نشانگر عمق مصرف خدمات گردشگری است.

رشد گردشگری داخلی نیز به همان اندازه چشمگیر بود. بر اساس نتایج سال ۲۰۲۴میلادی، شمار سفرهای داخلی شهروندان جمهوری قزاقستان به حدود ۱۰٫۵ میلیون سفر رسید که نشان می‌دهد تقاضا نه‌تنها به واسطه محرک‌های خارجی بلکه بر پایه تحرک و علاقه داخلی نیز شکل گرفته است.

این ارقام شاخص‌هایی انتزاعی نیستند، بلکه پایه‌ای برای پویایی اقتصادی ملموس محسوب می‌شوند.

*افزایش درآمدهای بخش اقامت

*رشد بهره‌برداری از حمل‌ونقل و بخش خدمات

*سرعت گرفتن پروژه‌های بازسازی فرودگاه‌ها

*ساخت هتل‌ها و ایجاد خوشه‌های گردشگری

چنین رشد شتابانی با جاه‌طلبی‌های آشکار همراه است. پایتخت انتظار دارد در سال ۲۰۲۵میلادی، ۱٫۷ میلیون گردشگر را پذیرا باشد، و آمار شش‌ماهه نخست ۲۰۲۵ میلادی نشان داد که روند کند نشده است. تنها در نیمه اول سال کشور توانست میلیون‌ها میهمان خارجی جذب کند، که این امر گواهی است بر تغییر ساختاری جایگاه قزاقستان به‌عنوان یک مقصد گردشگری در منطقه و فراتر از آن.

این رنسانس توسط مجموعه‌ای از محرک‌های مشخص تقویت می‌شود که در سال‌های ۲۰۲۴–۲۰۲۵ میلادی شکل «مطالعه موردی گردشگری» برای دولت و بخش خصوصی به خود گرفته است.

نخست، سیاست ویزا و مهاجرت به‌طور محسوسی انعطاف‌پذیرتر و گردشگرمحورتر شد راه‌اندازی ویزای موسوم به(Neo Nomad B12-1) برای کارکنان دورکار، قزاقستان را برای قشر تازه‌ای از «کوچ‌نشینان دیجیتال» گشود و کشور را به نخستین بازیگر فعال در آسیای مرکزی تبدیل کرد که متخصصان دورکار بلندمدت را جذب می‌کند (شرایط شامل مدت یک‌ساله با امکان تمدید و الزامات مربوط به درآمد و بیمه به‌طور گسترده اطلاع‌رسانی و اجرا شده‌اند).

دوم، دولت به روند دیجیتالی‌سازی ثبت و کنترل جریان‌های گردشگری ادامه می‌دهد، سامانه اطلاعاتی eQonaq کمک می‌کند ثبت‌نام مسافران ورودی به‌صورت خودکار انجام گیرد و تحلیل داده‌ها در بخش اقامت و مهاجرت بهبود یابد، امری که برای برنامه‌ریزی و کنترل کیفیت خدمات حیاتی است.

در نهایت، جهت‌گیری توسعه به سوی گردشگری MICE، رویدادهای کلان و فرمت «گردشگری + فرهنگ» معطوف شده است. کنسرت‌های باشکوه ستارگان جهانی و مجامع بین‌المللی نه‌تنها بازتاب رسانه‌ای و توجه بین‌المللی به همراه دارند، بلکه اقتصاد کوتاه‌مدت واقعی ایجاد می‌کنند.

برگزارکنندگان چنین نمایش‌هایی در سال ۲۰۲۵ میلادی پیش‌بینی صدها میلیون و حتی بیش از یک میلیارد تنگه درآمد مالیاتی برای بودجه کشور را داشته‌اند و مجامع (از جمله رویدادهای منطقه‌ای همچون همایش در مانگیستاو در غرب قزاقستان) سرمایه‌گذاران را جذب می‌کنند، پروژه‌های بزرگ گردشگری را به بحث می‌گذارند و زمینه‌ساز گفت‌وگو درباره توسعه مناطق ساحلی و طبیعی می‌شوند.

این اقدامات رویدادهایی پراکنده و اتفاقی نیستند، بلکه بخشی از رویکردی جامع به شمار می‌روند. تسهیل صدور ویزا، دیجیتالی‌سازی ثبت‌ها، تقویت بازاریابی رویدادی و ایجاد محصولات نوین (خوشه‌های تفریحی، مسیرهای ریلی، بسته‌های ویژه برای کوچ‌نشینان دیجیتال) به‌تدریج عرضه گردشگری را متحول کرده و تقاضایی تازه و پردرآمدتر را جذب می‌کند.

فصل دوم: رونق سرمایه‌گذاری و توسعه زیرساخت‌ها

رونق سرمایه‌گذاری و اجرای پروژه‌های واقعی دومین وجه اساسی "رنسانس گردشگری قزاقستان" است. در طول یک سال، حجم سرمایه‌گذاری‌ها در بخش گردشگری به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. در سال‌های ۲۰۲۴–۲۰۲۵ میلادی موجی از پروژه‌ها از مجتمع‌های تفریحی منطقه‌ای تا مناطق گردشگری شهری در کلان‌شهرها آغاز شد.

پروژه‌های عظیمی در حال اجرا یا آماده‌سازی هستند که نقشه زیرساخت گردشگری کشور را دگرگون می‌کنند. از مناطق ساحلی و اسکله‌های تفریحی در کرانه دریای خزر در مانگیستاو تا مجتمع‌های بزرگ سرگرمی و پارکینگ در مراکز استان‌ها؛ دولت و سرمایه‌گذاران خصوصی در بازسازی فرودگاه‌ها و گره‌های راه‌آهن، گسترش ظرفیت هتل‌ها و خدمات گردشگری MICE سرمایه‌گذاری می‌کنند.

این‌ها مقاصدی انتزاعی نیستند، بلکه اعداد و ارقام واقعی در ساخت‌وسازهای تازه، افزایش ظرفیت تخت‌ها و آمادگی مناطق برای جذب گردشگران از طریق یارانه‌ها و مشوق‌ها هستند. در نتیجه، بازده اقتصادی دگرگون می‌شود. گردشگران هزینه بیشتری می‌کنند، اثر چند برابر ساز برای رستوران‌ها، حمل‌ونقل، صنایع‌دستی و کسب‌وکارهای کوچک پدید می‌آید؛ رویدادهایی در سطح جهانی (کنسرت‌ها، نمایش‌ها) با درآمدزایی معادل ده‌ها و صدها میلیون تنگه ایجاد می‌کنند و نقش کاتالیزور برای رشد صنایع وابسته دارند.

در عین حال، نکته مهم این است که سرمایه‌گذاری‌ها اغلب به سمت خوشه‌ها هدایت می‌شوند نه پروژه‌های پراکنده و منفرد، بلکه خوشه‌های برنامه‌ریزی‌شده همراه با زیرساخت‌ها، جاده‌ها و توزیع خدمات، که شانس دستیابی به اثر پایدار را افزایش داده و ریسک فصلی بودن را کاهش می‌دهد.

فصل سوم: چالش‌ها و محدودیت‌ها برای توسعه پایدار

در عین حال، صنعت گردشگری با مجموعه‌ای از محدودیت‌های عینی مواجه است که اگر به‌صورت نظام‌مند برطرف نشوند، می‌توانند روند رنسانس را تضعیف کنند.

*مهم‌ترین مشکل، شکاف زیرساختی میان مراکز گردشگری محبوب و «نقاط سفید» روی نقشه است. جاده‌ها، دسترسی به خدمات درمانی، ارتباطات موبایلی و زیرساخت‌های مهندسی در مناطق دورافتاده همچنان مانعی جدی برای تبدیل منابع طبیعی و فرهنگی به محصولات پرتقاضا محسوب می‌شوند.

*دومین گره مشکل، آمار و ثبت داده‌هاست. بخش قابل توجهی از گردشگران اکنون در آپارتمان‌ها و خانه‌های اجاره‌ای خصوصی اقامت می‌کنند یا از طریق پلتفرم‌ها به اجاره‌های بلندمدت روی می‌آورند. این مسئله باعث کاهش شفافیت در آمار رسمی گردشگری شده و محاسبه‌ی اثر اقتصادی واقعی و همچنین برنامه‌ریزی توسعه را دشوار می‌سازد.

*چالش سوم، کیفیت خدمات و کمبود نیروی انسانی متخصص است. در برخی مناطق، سطح خدمات هنوز مطابق انتظار مهمانان خارجی نیست. کمبود راهنمایان حرفه‌ای مسلط به زبان‌های خارجی، مدیران و کارکنان متخصص در هتل‌ها و خدمات گردشگری همچنان مشهود است؛ عاملی که باعث محدود شدن میانگین هزینه هر گردشگر و کاهش احتمال بازدید مجدد می‌شود.

*چهارمین مسئله، پایداری زیست‌محیطی است. هجوم گردشگران به مناطق طبیعی حفاظت‌شده نیازمند تعیین چارچوب‌های مشخص برای ظرفیت‌پذیری، ایجاد سیستم‌های مدیریت پسماند و همچنین آموزش و آگاهی‌بخشی به جوامع محلی است تا گردشگری به عامل تخریب منابعی که خود ارزش اصلی آن‌هاست تبدیل نشود. حل این مشکلات مستلزم هماهنگی نهادی، سرمایه‌گذاری‌های جدید و سیاست‌های تازه در حوزه آموزش و استانداردهای خدماتی خواهد بود.

فصل چهارم: تنوع‌بخشی به محصولات گردشگری

تنوع‌بخشی به محصولات، ویژگی‌ای است که رشد کنونی گردشگری را از چرخه‌های پیشین متمایز می‌کند؛ دوره‌هایی که تمرکز عمدتاً بر گردشگری «انبوه» ساحلی یا اسکی بود. امروز قزاقستان مجموعه‌ای متنوع را عرضه می‌کند.

از شهرهای بزرگ همچون آستانه و آلماتی به‌عنوان قطب‌های زندگی تجاری، فرهنگی و هنری، گرفته تا مسیرهای منحصربه‌فرد طبیعی، جاده ابریشم، دره‌ها و مسیرهای کوهستانی و حتی پیشنهادات خاص و تخصصی نظیر تورهای خوراک‌شناسی قومی، گردشگری درمانی و سلامت، اکوتوریسم، گردشگری دیجیتال، کوچ‌نشینان و اردوهای موضوعی.

گردشگری پزشکی، که قزاقستان در آن موقعیت خود را در میان کشورهای مشترک‌المنافع تقویت کرده است، بیماران کشورهای همسایه را به دلیل تناسب رقابتی قیمت و کیفیت و نیز نزدیکی جغرافیایی جذب می‌کند؛ این امر از یک سو فصل‌های کم‌رونق را پر می‌کند و از سوی دیگر گردشگران توانمند مالی را به کشور می‌کشاند.

بنابر گزارش‌های بخش گردشگری، در حال حاضر ترکیب محصولات تخصصی و رویدادهای بزرگ مانند کنسرت‌ها، انجمن‌ها و جشنواره‌ها بیشترین تأثیر را بر افزایش میانگین هزینه و طول مدت اقامت گردشگران دارد.

در همین حال، فعالیت‌های ارتباطی دولت و بخش خصوصی (برندسازی، کمپین‌های دیجیتال، همکاری با اینفلوئنسرها و آژانس‌ها) نقش خود را ایفا می‌کنند.

تصویر بین‌المللی قزاقستان در حال تغییر است و این امر در ساختار کشورهای مبدأ گردشگران (افزایش سفر از چین، هند، ترکیه و اتحادیه اروپا) و نیز در واکنش مثبت توراپراتورهای خارجی آشکار شده است.

فصل پنجم: راهبرد تثبیت موفقیت

در نهایت، پرسش اصلی این است که چه باید کرد تا دستاوردهای کنونی تنها یک جهش کوتاه‌مدت نباشند، بلکه به چرخه‌ای پایدار بدل شوند. این امر مستلزم دو دسته اقدام هم‌زمان است: اقدامات نهادی نظام‌مند و گام‌های عمل‌گرایانه در سطح کسب‌وکار. در سطح دولت، اقدامات کلیدی شامل این موارد است:

۱. تکمیل و توسعه سیستم‌های دیجیتال برای ثبت آمار (مانند eQonaq و سیستم‌های مرتبط) جهت دسترسی به داده‌های دقیق.

۲. سرمایه‌گذاری هدفمند در زیرساخت‌های مهندسی در مناطق دارای پتانسیل ولی فاقد ارتباطات کافی.

۳. توسعه استانداردهای کیفیت و آموزش نیروی انسانی از مدیران هتل تا راهنمایان تور.

۴. طراحی چارچوب‌های روشن زیست‌محیطی و سازوکارهای مالی برای حفاظت از منابع طبیعی.

۵. حفظ انعطاف‌پذیری در سیاست‌های ویزا، با تداوم برنامه‌هایی نظیر «نئو نوماد» و تسهیل ورود گردشگران از بازارهای کلیدی.

برای بخش خصوصی نیز توصیه‌ای ساده ولی جدی وجود دارد، تمرکز بر کیفیت و محصول. این یعنی ارائه خدماتی که تنها برای یک‌بار مصرف نباشد، بلکه بتواند بازدیدهای مکرر و وفاداری مشتریان را تضمین کند؛ سرمایه‌گذاری در خدمات و زنجیره‌های تأمین محلی؛ همکاری با مقامات محلی برای مدیریت جریان گردشگران و برندسازی مشترک؛ بهره‌گیری از داده‌ها و بازاریابی دیجیتال برای جذب مخاطبان هدف.

علاوه بر این، کار با رویدادهای بزرگ همچون کنسرت‌ها و انجمن‌ها که ثابت کرده‌اند بازده مالی و جذب گردشگر بالایی دارند، اما نیازمند مدیریت حرفه‌ای لجستیک، امنیت و خدمات هستند.

درست همین ترکیب «چارچوب دولتی + انعطاف‌پذیری بخش خصوصی» است که به پایداری می‌انجامد. رشد کمی به رشد کیفی بدل می‌شود، میانگین هزینه افزایش می‌یابد، مدت اقامت طولانی‌تر می‌شود و صنعت گردشگری در ابعاد اقلیمی و اقتصادی پیش‌بینی‌پذیرتر خواهد شد.

نکته:

در جمع‌بندی باید گفت: رنسانس گردشگری در قزاقستان تنها یک «آمار خوشایند» نیست، بلکه مجموعه‌ای از تحولات است. آزادی‌های ویزایی (نئو نوماد)، دیجیتالی‌سازی ثبت آمار (eQonaq)، تقویت سیاست‌های رویدادی (کنسرت‌ها و انجمن‌ها)، موج سرمایه‌گذاری‌های دولتی و خصوصی در زیرساخت‌ها و تنوع‌بخشی به محصولات.

اگر تمرکز بر پایداری حفظ شود، کیفیت خدمات ارتقا یابد و شکاف‌های زیرساختی پوشش داده شوند، اهداف تعیین‌شده (افزایش تعداد بازدیدکنندگان، سهم بالای درآمدی در بودجه، و اعتبار بین‌المللی) دست‌یافتنی و پایدار خواهند بود.

اکنون که در سال‌های ۲۰۲۴–۲۰۲۵ میلادی آمار و شواهد این روند را تأیید می‌کنند، وظیفه همه ذینفعان این است که این موج علاقه را به چرخه‌ای بلندمدت و خودپایدار تبدیل کنند. از برج‌های آسیایی تا سواحل دریای خزر و کاری کنند که مرحله بعدی رنسانس عمیق‌تر، پاک‌تر و از نظر اقتصادی پخته‌تر باشد.

منبع:

https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%80%D0%B8%D0%B7%D0%BC_%D0%B2_%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B

https://www.travelandtourworld.com/news/article/kazakhstan-welcomes-over-fifteen-million-foreign-tourists-in-2024-led-by-visitors-from-china-india-turkiye-germany-and-south-korea/

https://qaztourism.kz/ru/press-center/all/1718/

https://rus.baq.kz/kurorty-kazahstana-v-2025-godu-kuda-edut-turisty-i-s-kakimi-problemami-stalkivayutsya_300018447/

روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی