این نشست با حضور جمعی از استادان، پژوهشگران و شخصیت‌های برجسته بین‌المللی در حوزه ادیان و الهیات تطبیقی انجام شد.

این رویداد با پیام مکتوب اسقف پتروس بشته، رئیس مجمع جهانی ادیان در وین، آغاز شد. وی در پیام خود با اشاره به چالش‌های نوپدید جهانی، از جمله تغییرات اقلیمی، فناوری‌های نوظهور و نقض حقوق بشر، بر ضرورت تداوم و تعمیق گفت‌وگوی ادیان به‌عنوان ابزاری برای تحقق صلح پایدار و هم‌زیستی اخلاقی تأکید کرد.

وی ادیان را وجدان بیدار بشریت خواند که می‌توانند در برابر تهدیدهای جهانی، راه‌حل‌هایی معنوی و انسانی ارائه دهند.

لزوم تدوین چارچوب‌های اخلاقی در استفاده از هوش مصنوعی

جاشوا سینکلر، استاد الهیات تطبیقی، با تمرکز بر تحولات معرفتی در مواجهه ادیان با دنیای مدرن، به نقش خلاقانه ادیان در معنابخشی، عدالت اجتماعی و اخلاق جهانی پرداخت. او به‌ویژه به موضوع هوش مصنوعی و گسترش چشمگیر آن اشاره کرد و ضمن تبیین مزایای این فناوری در بهبود کیفیت زندگی، به مخاطرات مادی و معنوی آن برای بشریت هشدار داد.

سینکلر تأکید کرد که پیروان ادیان باید با رویکردی هوشمندانه و هم‌افزا با فناوری‌های نوین مواجه شوند تا ضمن بهره‌مندی از فرصت‌های آن، مضراتش را کاهش دهند.

وی خواستار همکاری بین‌ادیانی برای تدوین چارچوب‌های اخلاقی در استفاده از هوش مصنوعی شد تا ارزش‌های معنوی و هویت دینی حفظ شود.

تأکید بر بازتعریف راهبردهای تعامل دینی برای کاهش چالش‌های فناوری‌های نوظهور

محمدحسین مظفری، رئیس مرکز صلح و گفت‌وگو در دانشگاه ادیان و مذاهب قم، به بررسی چالش‌های معاصر گفت‌وگوی ادیان در فضای بین‌المللی پرداخت و با اشاره به تحولات ناشی از فناوری‌های نوین، مانند هوش مصنوعی، مهندسی ژنتیک و دیجیتال‌سازی، این تحولات را هم فرصت و هم تهدید دانست.

مظفری خاطرنشان کرد که نوآوری‌های تکنولوژیکی می‌توانند برخی سنت‌های دینی را تضعیف کنند، اما گفت‌وگوی ادیان می‌تواند با فهم دقیق‌تر این تحولات، به حفظ سنت‌ها در کنار بهره‌مندی از فرصت‌های جدید کمک کند.

وی با یادآوری شکاف تاریخی میان دین و مدرنیته، هشدار داد که بدون هوشمندی، فناوری‌های نوین ممکن است این شکاف را تعمیق کنند. مظفری به‌طور خاص به نقش الگوریتم‌های هوش مصنوعی در تعامل با معارف دینی پرداخت و بر ضرورت بازتعریف راهبردهای تعامل دینی برای کاهش چالش‌های فناوری‌های نوظهور تأکید کرد.

پیتر هایدر، رئیس فدراسیون جهانی صلح (شاخه اتریش)، بر اهمیت گفت‌وگوی ادیان در نزدیک شدن به صلح جهانی تأکید کرد. او با اشاره به قرائت‌های متنوع کشورها از مفاهیم بنیادی مانند صلح، استدلال کرد که اصرار بر یکسان‌سازی این قرائت‌ها بی‌فایده است، اما گفت‌وگو می‌تواند به مفاهمه بیشتر، شناسایی نقاط اشتراک و توافق بر آن‌ها منجر شود.

هایدر تجربه‌های موفق همکاری‌های بین‌المللی میان نهادهای دینی و مدنی را نمونه‌ای از این رویکرد دانست و خواستار نهادینه‌سازی همکاری‌های بین‌ادینی برای تحقق صلح پایدار شد. او همچنین توجه به مسائل نوپدید، از جمله تأثیر فناوری‌های جدید بر صلح و هم‌زیستی، را در گفت‌وگوی ادیان ضروری خواند.

گفت‌وگوی دینی؛ ضرورتی تمدنی برای بازسازی همبستگی انسانی

رضا غلامی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و رایزن فرهنگی ایران در اتریش، با قدردانی از حضور شرکت‌کنندگان و پیام پروفسور پتروس بشته، این نشست را گامی نوآورانه در بازسازی گفتمان گفت‌وگوی ادیان توصیف کرد.

وی با اشاره به دگرگونی‌های عمیق در تجربه زیست انسانی، از فناوری‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی، مهندسی ژنتیک، تراشه‌های مغزی، شبیه‌سازی انسان و جاودانگی دیجیتال به‌عنوان فرصت‌هایی یاد کرد که در صورت بی‌توجهی به کرامت انسانی، اخلاق و عدالت، می‌توانند به تهدیدهایی جدی بدل شوند.

غلامی ابربحران‌های جهانی نظیر تغییرات اقلیمی، همه‌گیری‌ها، جنگ‌های مخرب با پشتیبانی تسلیحاتی کشورهای پیشرفته و نقض گسترده حقوق بشر را آزمونی برای اخلاق جمعی بشر دانست.

وی با تأکید بر هم‌زبانی ادیان در دعوت به اخلاق، گفت‌وگوی ادیان را نه‌تنها ابزاری برای حفظ ارزش‌های معنوی، بلکه ضرورتی تمدنی برای بازسازی همبستگی انسانی در جهانی پراکنده از مصرف‌گرایی و فردگرایی خواند.

غلامی از ادیان خواست از گفت‌وگوهای تشریفاتی فاصله گرفته و به کنش‌های عملی روی آورند. او پیشنهادهایی از جمله تشکیل شوراهای بین‌ادینی برای تدوین منشورهای اخلاقی، میانجی‌گری در بحران‌های فناوری، فشار بر دولت‌ها و شرکت‌های چندملیتی برای رعایت اصول اخلاقی و تعامل مستقیم با دانشمندان ارائه داد.

یکی از نقاط اوج سخنرانی غلامی، ارائه بیست پرسش کلیدی به‌عنوان محورهای گفت‌وگوی آینده ادیان بود. این پرسش‌ها موضوعاتی چون معنای حیات در جهان ماشینی‌شده، مرزهای اخلاقی مهندسی ژنتیک، چالش‌های جاودانگی دیجیتال، هویت انسانی در تعامل با ماشین و اخلاق در جنگ‌های فناورانه را در بر می‌گرفت. این پرسش‌ها نه‌تنها خطوط بحران‌های کنونی را ترسیم کردند، بلکه نقشه راهی برای همکاری‌های بین‌ادینی ارائه دادند.

غلامی در پایان با لحنی امیدوارانه تأکید کرد که ادیان همچنان از نفوذ و قدرت چشمگیری برخوردارند و می‌توانند به‌عنوان وجدان بیدار بشریت، پرچم‌دار تحولی اخلاق‌محور باشند.

وی اظهار داشت: سرنوشت ما تسلیم شرایط نیست؛ آینده در دستان ماست.

این استاد دانشگاه، فعالان ادیان را دعوت کرد تا با هوشمندی و همکاری، تمدنی نوین مبتنی بر اخلاق و عدالت رقم زنند.

روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی