این همایش بین‌المللی با حضور سلمان خورشید، رئیس مرکز فرهنگی – اسلامی هند و وزیر پیشین امور خارجه، ایرج الهی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در هند، فریدالدین فریدعصر رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی‌نو، مدیر مرکز تحقیقات فارسی دهلی‌نو، سفیر تاجیکستان، مظهر آصف رئیس دانشگاه جامعه ملیه دهلی و جمعی از استادان برجسته از جمله شریف قاسمی، قمر غفار، اخلاق آهن و کلیم اصغر برگزار شد.

در این همایش،  سخنرانانی از ایران و افغانستان و ازبکستان و هند حضور داشتند و طی دو روز چهل مقاله در باره این شاعر نامدار خوانده شد.

انور خیری استاد زبان پشتو در دانشگاه جواهر لعل نهرو گزارشی از فعالیت‌هایی که دانشوران افغانستانی در خصوص این چهره نامدار شعر فارسی انجام داده‌اند، ارائه کرد.

وی حیات فرهنگی بیدل را در کشور افغانستان دیرپا و مستمر خواند که هنوز هم ادامه دارد و ذوق شعری مردم افغانستان تاکنون در همین حال و هواست. به همین دلیل تحقیقات دانشوران افغانستان در یکصد سال گذشته در خصوص اندیشه و شعر بیدل ادامه داشته است و بیدل‌شناسان بزرگی چون صلاح الدین سلجوقی و اسدالله حبیب و خلیل الله خلیلی ظهور کردند و جریان بیدل‌شناسی از طریق افغانستان به کشورهای همسایه گسترش پیدا کرد.

همچنین قهرمان سلیمانی مدیر مرکز تحقیقات فارسی دهلی نو گزارش از بیدل شناسی و اقبال به سبک بیدل در ایران در دوران معاصر عرضه کرد.

وی در سخنرانی خود گفت: نقد بیدل در ایران با کتاب شاعر آینه¬ها نوشته استاد شفیعی کدکنی آغاز شد و آنچنان در فضای ادبی ایران با اقبال روبرو شد که تبدیل به جریانی قدرتمند شد و جمال شناسی شعر معاصر فارسی را دگرگون کرد.

سلیمانی افزود: انتشار کتاب بیدل سپهری و سبک هندی نوشته روانشاد حسن حسینی، به این موضوع کمک کرد.

وی گفت: نکته مهم در این رابطه این است که توجه به بیدل و سبک شعری او دانسته یا ندانسته قبل از آنکه در حوزه نقد شعر، در ایران خود را نشان دهد در حوزه شعر نو جلوه¬گر و مورد استقبال واقع شده بود.

مدیر مرکز تحقیقات فارسی دهلی نو در سخنان خود از برگزاری عرس بیدل به صورت سالیانه به اهتمام جناب هادی سعیدی کیاسری، چاپ آثار این شاعر بزرگ، انتشار خوانش اشعار وی در فضای مجازی و ... گزارشی عرضه کرد.

مفاهیم سکوت و خاموشی در عرفان ایرانی و شعر بیدل

رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی نو هم به بررسی عمیق مفهوم سکوت و خاموشی در سنت‌های عرفانی و شعری ایران، با تمرکز ویژه بر آثار بیدل دهلوی پرداخت. این سخنرانی با استقبال گسترده‌ای مواجه شد و ابعاد تازه‌ای از اندیشه این شاعر بزرگ را نمایان ساخت.

فریدعصر به جنبه‌های مختلف سکوت در شعر بیدل اشاره کرد و به تحلیل دیدگاه بیدل پرداخت. او توضیح داد که نگاه بیدل به مقوله خاموشی چندوجهی است. در ابتدا، به وجه اخلاقی آن اشاره کرد که شامل پرهیز از سخنان بیهوده و کنترل زبان است؛ مفهومی که در بسیاری از آموزه‌های دینی و عرفانی یافت می‌شود. اما دیدگاه بیدل تنها به این جنبه محدود نمی‌شود. او به سکوت منفی نیز می‌پردازد که به معنای بی‌تفاوتی و عدم مسئولیت‌پذیری است، به‌ویژه در میان نخبگان و خواص جامعه. بیدل این نوع سکوت را یک آفت و مانع پیشرفت اجتماعی می‌داند.

بعد معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی سکوت

بخش دیگر سخنرانی فریدعصر به وجه معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی سکوت اختصاص داشت. او با ارائه شواهد از عرفان ایرانی-هندی و اساطیر یونانی، تبیین کرد که هرچه معنا به سمت بی‌کرانگی و پیچیدگی حرکت می‌کند، میل عارف به سکوت بیشتر می‌شود. در واقع، عارفان و شاعران در مواجهه با امر لایتناهی، زبان را ناتوان می‌یابند و به سکوت پناه می‌برند؛ چرا که زبان محدود نمی‌تواند بی‌نهایت را در خود جای دهد.

رایزن فرهنگی ایران در دهلی‌نو در ادامه به مفهوم خاموشی هستی در برابر آفریدگار اشاره کرد. در نگاه شرقی، این عالم در برابر خالق، خاموش و بی‌صدا است و تنها صدای اوست که شنیده می‌شود. برای شنیدن این "صدای خاموش"، انسان باید خود در سکوت فرورود، درون خود را از هیاهوی جهان پاک کند و دل خود را همچون آینه‌ای صیقل دهد. این سکوت درونی، تنها راه ارتباط با حقیقت مطلق است.

فریدعصر با ایجاد پیوند میان دو مفهوم عمیق عرفانی «هنر بی‌هنری» و «صدای خاموشی»، سخنان خود را جمع‌بندی کرد و نشان داد که چگونه این دو مفهوم در شعر بیدل به یکدیگر گره خورده‌اند. این سخنرانی بار دیگر بر غنای فرهنگ و ادب عرفانی ایران و جایگاه ویژه آن در هند تأکید کرد.

فرقان احمد، قائم مقام ریاست مرکز فرهنگی اسلامی هند، با ذکر اینکه بیدل و ادبیات فارسی تخصص او نیست و اگر اینجا موضوع، موضوع سیاسی بود شاید اظهار نظری می کردم اما چیزهای زیادی در مورد بیدل، زبان و ادبیات فارسی که زمینه اصلی روابط دو ملت هند و ایران است، یادگرفتم و این مرکز همواره برای چنین محافل ادبی و علمی مهیا است.

خواجه محمد شاهد، عضو هیأت امنای مرکز فرهنگی – اسلامی هند هم که ریاست این جلسه را به عهده داشت ضمن تشکر و قدردانی از نخبگان ایرانی، تاجیکی و افغانستانی؛ برگزاری چنین رویداد علمی را افتخاری برای مرکز اسلامی – فرهنگی هند خواند و گفت: زبان و فرهنگ ما دارای مشترکات فراوانی است.