موقعیت جغرافیایی قزاقستان در میان قدرت‌های بزرگ آسیایی دارنده منابع طبیعی غنی و پیوندهای تاریخی چندصد ساله با کشورهای جاده ابریشم، این کشور را به بازیگری کلیدی در فرآیندهای همگرایی تبدیل کرده است. در شرایط تشدید چالش‌های ژئوپلیتیکی جهانی، نقش آن به‌عنوان «پُل» بین چین و آسیای مرکزی به‌طور مداوم در حال تقویت است.

از تاریخ ۱۶ تا ۱۸ ژوئن ۲۰۲۵، آستانه به مرکز توجه رسانه‌های جهانی تبدیل شد: دومین اجلاس «چین–آسیای مرکزی» در پایتخت این کشور برگزار شد، جایی که شی جین‌پینگ رئیس‌جمهور چین و رهبران قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان تصمیماتی را اتخاذ کردند که جهت گیری توسعه منطقه را در سال‌های آتی تعیین می‌کند.

 گزارش:

۱. اجلاس چین و آسیای مرکزی در آستانه: نتایج، ابعاد و فضای کلی

۱.۱ شرکت‌کنندگان و فرمت:

این اجلاس در ادامه دیدار در شی‌آن در سال 2023 بود. در این اجلاس که  در آستانه برگزار شد، قاسم جومارت توکایف رئیس‌جمهور قزاقستان ، شی جین‌پینگ رئیس جمهور چین و دیگر رهبران آسیای مرکزی حضور یافتند. مراسم استقبال در فضای کم نظیری و با برنامه های مختلف فرهنگی و هنری انجام شد.

۱.۲ نمادگرایی سیاسی:

         امضای «پیمان دوستی و حسن هم‌جواری ابدی» — استاندارد جدیدی از رسمی‌سازی روابط در فرمت "۱+۵".

         بیانیه آستانه سند کلیدی اجلاس با اصول برابری و احترام به حاکمیت.

        سخنرانی‌های شی جین و توکایف بر چندجانبه‌گرایی و مقاومت در برابر فشارهای یک‌جانبه و حمایت‌گرایی تأکید داشت.

۲. اقتصاد: توافقات و جریان مالی

۲.۱ حجم توافقات:

•        امضای ۳۵ تا ۵۸ یادداشت تفاهم همکاری به ارزش ۱۷ تا ۲۵ میلیارد دلار.

•        از این میان، ۲۴ تفاهم نامه دو جانبه میان چین و قزاقستان.

۲.۲ حوزه‌های اصلی سرمایه‌گذاری:

•        زیرساخت و حمل‌ونقل: مدرن‌سازی بنادر، مراکز ریلی، پروژه‌هایی برای دور زدن روسیه، گفت و گو درباره خط آهن چین–قرقیزستان–ازبکستان.

•        انرژی هسته‌ای: توافق با شرکت CNNC چین برای ساخت دومین نیروگاه هسته‌ای در قزاقستان.

•        انرژی سبز: پروژه تولید هیدروژن با همکاری Seraphim در استان آکمولا.

•        کشاورزی و صنایع غذایی: توافق‌نامه‌هایی در زمینه فرآوری ذرت و گندم.

•        اینترنت و دیجیتال: پروژه پایلوت اینترنت ۱۰ Gدر آستانه توسط Huawei.

•        آموزش، سلامت، قانون: همکاری در زمینه پزشکی، علم، مالکیت فکری، گمرک و گردشگری.

۲.۳ کمک‌های مالی و مشوق‌ها:

چین ۱.۵ میلیارد یوان (۲۰۸ میلیون دلار) به آسیای مرکزی به‌صورت بلاعوض اعطا می‌کند؛ شامل ۳۰۰۰ سهمیه آموزشی، توسعه زیرساخت، کشاورزی، دیجیتال و اجتماعی.

۳. حمل‌ونقل و لجستیک: چرخش به‌سوی "سیاست پل‌سازی"

۳.۱ خطوط ریلی:

•        پیشبرد پروژه خط آهن چین–قرقیزستان–ازبکستان برای دور زدن روسیه.

•        آغاز مسیر «کریدور میانی» از طریق قزاقستان، ترکمنستان، ایران و ترکیه به اروپا.

•        توسعه شاخه دوم مسیر دوستیق–مویینتی، هاب کانتینری در آکتائو.

۳.۲ حمل‌ونقل هوایی و بنادر:

‌          توافق‌های بین‌دولتی درباره توسعه بنادر، افزایش پروازها، تسهیل صدور ویزا، گشایش کنسولگری‌ها.

•        تمرکز بر مراکز چندوجهی ترکیبی.

۴. فناوری، دیجیتال‌سازی و نوآوری

۴.۱ پروژه پایلوت 10G

Huawei پروژه اینترنت 10G (با فناوری 50G PON) را در آستانه آزمایشی راه‌اندازی خواهد کرد.

۴.۲ زیرساخت دیجیتال:

ساخت دیتاسنترهای محلی، توسعه شهرهای هوشمند، مدیریت دیجیتال، حفاظت از مالکیت فکری و همکاری‌های تحقیق و توسعه.

۵. انرژی: از سوخت‌های فسیلی تا انرژی پاک

۵.۱ انرژی هسته‌ای:

توافق جدید با CNNC برای ساخت دومین نیروگاه هسته‌ای — گامی برای تنوع‌بخشی انرژی.

۵.۲ هیدروژن سبز:

پروژه مشترک با Seraphim برای تولید هیدروژن پاک — مشارکت قزاقستان در انقلاب صنعتی بدون کربن.

۵.۳ منابع معدنی:

کشف منابع عناصر نادر و کلیدی در فناوری‌های پیشرفته برای تامین انرژی چین

۶. امنیت منطقه‌ای و همکاری

۶.۱ مبارزه با تروریسم:

توافقات حقوقی، عملیات مشترک، مکانیسم‌های ضدتروریستی از طریق سازمان همکاری شانگهای و فرمت "۱+۵".

۶.۲ مقابله با فشار خارجی:

شی جین‌پینگ از اقدامات یک‌جانبه انتقاد کرد: «نه به جنگ‌های تجاری، نه به حمایت‌گرایی». قزاقستان با سیاست چندجانبه‌گرایی به‌خوبی در این الگو جای می‌گیرد.

7  آموزش، بهداشت، تبادلات و دیپلماسی فرهنگی

•        کارآموزی و آموزش: ۳۰۰۰ سهمیه، مؤسسات کنفوسیوس، برنامه‌های تبادلی دانشجویی

•        همکاری پزشکی: پروژه‌های مشترک، تبادل تخصص، توسعه بیوتکنولوژی.

•        برنامه‌های فرهنگی: سال ۲۰۲۵ به‌عنوان سال گردشگری قزاقستان–چین اعلام شد؛ جشنواره‌ها و برنامه‌های تبادل استاد و دانشجو برگزار می‌شود.

۸. ژئوپلیتیک: توازن قدرت

۸.۱ واکنش به تحریم‌های روسیه:

ایجاد مسیرهای جایگزین به اروپا؛ مدل استقلال حمل‌ونقل با کاهش وابستگی به روسیه.

۸.۲ اتحاد با چین:

تحلیل‌گران روسی می‌گویند این اجلاس به چین امکان ایجاد بلوک پایدار از شرکا را می‌دهد.

۸.۳ پاسخ به "دهکپسالیزه‌سازی":

مخالفت با هژمونی آمریکا و اروپا، حمایت از حقوق بین‌الملل و تقویت استقلال منطقه‌ای.

۹. قزاقستان در مرکز ابتکارات: مدل پل‌سازی

۹.۱ هاب لجستیکی:

آستانه، خورغوس، آکتائو، دوستیق، مویینتی — نقاط کلیدی اتصال چین به اروپا و مدیترانه.

۹.۲ پایگاه دیجیتال:

 اینترنت 10G، دیتاسنترها، هاب‌های تکنولوژی.

۹.۳ محور انرژی:

انرژی هسته‌ای و هیدروژن سبز تبدیل کشور به هاب انرژی اوراسیا.

۹.۴ تبادل فرهنگی و قدرت نرم:

برنامه‌های آموزشی، مؤسسات کنفوسیوس، رویدادهای فرهنگی — تقویت پیوندهای انسانی.

۱۰. چالش‌ها و ریسک‌ها

1. توازن بین روسیه و چین: افزایش نفوذ چین می‌تواند باعث حساسیت و چالش با روسیه شود.

2. وابستگی به چین: خطرات بدهی، نفوذ سیاسی، و وابستگی فناوری.

۳. ریسک‌های زیست‌محیطی پروژه‌های انرژی و معدنی نیازمند نظارت دقیق هستند.

4. فشار بر منابع ممکن است کسب‌وکار محلی را تحت‌الشعاع قرار دهد.

۱۱. چشم‌انداز آینده

        تثبیت فرمت «۱+۵»: اجلاس دوسالانه به‌صورت چرخشی.

        تقویت پل حمل‌ونقلی: مسیرهای ریلی و دریایی، ارتباطات دیجیتال.

        چرخش به‌سوی پایداری: انرژی سبز، نیروگاه هسته‌ای، استانداردهای زیست‌محیطی.

       توسعه قدرت نرم و تبادل فرهنگی.

        فناوری دیجیتال و امنیت سایبری (دعوت توکایف به همکاری جمعی).

نکته:

دومین اجلاس آستانه صرفاً مجموعه‌ای از اسناد امضاشده نبود؛ بلکه نشانه‌ای روشن از معماری ژئواکونومیک نوین اوراسیاست. قزاقستان دیگر صرفاً گذرگاه نیست  بلکه به «پل»ی فعال بین چین و آسیای مرکزی در حوزه‌های حمل‌ونقل، انرژی، دیجیتال و فرهنگ تبدیل شده است. با وجود این، چالش‌هایی همچون توازن میان چین، روسیه و غرب، وابستگی اقتصادی و محیط زیست پابرجاست. موفقیت این سیاست بستگی به حفظ رویکرد چندجانبه، تنوع روابط و مشارکت فعال جامعه دارد.

قزاقستان در شرایط کنونی به عنوان بازیگری فعال در نظم جدید اوراسیایی ، بر پایه احترام متقابل ، منافع مشترک و اجماع منطقه‌ای است.

منبع:

https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/kazahstan-stanovitsya-vajnyim-mostom-tsentralnoy-aziey-573096/

https://t.me/zapiskikitaeveda/1398

https://kz.kursiv.media/2025-06-16/svvo-qazaqstan-i-kitay/?utm_campaign=endless_feed

https://dknews.kz/ru/politika/362737-si-czinpin-zavershil-vizit-v-kazahstan

https://dknews.kz/ru/shelkovyy-put/362292-sammit-kitay-centralnaya-aziya-otkryvaet-zolotuyu

https://www.dw.com/ru/kazahstan-i-kitaj-vecnaa-druzba-ili-protivoves-rossii/a-72954705