در این گزارش آمده است: انتخابات عمومی در تانزانیا 7 آبان‌ماه 1404 برای انتخاب رئیس جمهور، اعضای مجلس ملی و اعضای شورای بخش برگزار شد. طی آن اعلام شد خانم سامیا سولوهو حسن، رئیس جمهور و رهبر حزب حاکم چاما چا ماپیندوزی (CCM)، برای دومین دوره نامزد و پیروز انتخابات شد.

با این حال این انتخابات مرگبارترین انتخابات در تاریخ تانزانیا لقب گرفت و باعث شد تانزانیا توسط برخی نهادهای بین‌المللی به عنوان یک کشور غیردموکراتیک لقب بگیرد و در بین کشورهای «غیرآزاد» طبقه بندی شود.[1]

پیش زمینه‌های فرهنگی

الف) فرهنگ طولانی‌مدت «سازش، ثبات و پرهیز از درگیری»

برای چند دهه، جامعه‌ی تانزانیا، از بدو تأسیس در سال 1961 تا کنون، بر پایه‌ی ارزش‌هایی مانند: آرامش اجتماعی (Utulivu)، وحدت ملی (Umoja)، پرهیز از تنش و درگیری (Kuepuka Migogoro) شکل گرفته است. این فرهنگ باعث شده است بخش بزرگی از جامعه حتی در برابر مشکلات سیاسی، سکوت را به اعتراض ترجیح دهند و کمتر تمایل به نقد علنی قدرت داشته باشند.

بسیاری از مردم تانزانیا از به چالش‌کشیدن اقتدار پرهیز می‌کنند و در سطح فرهنگ عمیقاً عادت کردند که به همدیگر یادآوری کنند: «دولت می‌داند چه می‌کند». این مسأله باعث شده است از ابتدای استقلال تانزانیا (1961) صرفا یک حزب حاکمیت داشته باشد و فضای انتخاباتی بیشتر به سمت «تأیید و مشارکت» میل کند تا «رقابت» و فرهنگ «مطالبه‌گری سیاسی» کمتر نهادینه شود. جامعه‌ی تانزانیا به طور تاریخی طرفدار وضعیت موجود است، احزاب سیاسی ضعیف و بحث‌های عمومی درباره‌ی سیاست و آموزش‌های سیاسی در کشور بسیار محدود است.

ب) فاصله‌ی ارزشی شدید میان نسل Z و نسل‌های قدیمی‌تر

نسل Z در تانزانیا (متولدان بعد از ۱۹۹۷) تا حد زیادی با فرهنگ سیاسی سنتی نسل‌های قبل همسو نیستند و همین اختلاف نگرش، بستر مهمی برای فعالیت و بسیج احزاب، به‌ویژه اپوزیسیون فراهم می‌کند. نسل جدید با حاکمیت طولانی CCM و فرهنگ «احترام بدون پرسش از اقتدار» موافقت نیست و از ارزش‌هایی مانند: استقلال رأی، عدالت اجتماعی، آزادی بیان، تنوع فرهنگی  و مطالبه گری از قدرت طرفداری می‌کند که نقطه‌ی مقابل فرهنگ سیاسی نسل قبلی است.

این تغییر فرهنگی باعث شد این نسل تانزانیا منبع حقیقت را رسانه‌های رسمی ندانند، بلکه ترجیح دهند، یکی از جوانان هم‌نسل خودشان که وابسته به قدرت نیست، برایشان حقیقت را بیان کند. آنها به‌طور گسترده طی سالهای اخیر روایت‌های غیررسمی را دنبال می‌کنند و عمدتا اخبار خود را از اینلوئنسرهای جوانی مثل میلاردو[2] می گیرد که قدرت رسانه‌ای آنها ده‌ها برابر رسانه های دولتی است.

 در رقابت انتخاباتی اخیر، احزاب اپوزیسیون (حزب چادما Chadema و ای تی سی وازلندو ACT-Wazalendo) دقیقاً بر همین شکاف نسلی سرمایه‌گذاری کردند و تکنیک‌های متناسب با آن (مثل استفاده بسیار گسترده از رسانه‌های اجتماعی، بکارگیری شعارهای کوتاه و قابل‌اشتراک، خطاب‌قرار دادن جوانان با پلتفرم‌های غیررسمی و اینفلوئنسرها، راه‌اندازی کمپین‌های آنلاین علیه سرکوب اینترنت و سانسور) به کار بردند و در تمام آنها بر مسائل شغلی، عدالت و فساد که دغدغه نسل جوان تانزانیا است، تمرکز کردند.

 مهمترین رویدادهای تنش زا

مهمترین رویدادهای تنش‌زا که که بستری برای بروز حوادث انتخاباتی 2025 گردید، را می‌توان به صورت زیر فهرست کرد:

1. یک سال مانده به انتخابات، در سال ۲۰۲۴، دولت قوانین انتخاباتی جدیدی را با هدف ساده‌سازی رویه‌های انتخاباتی و  بهبود شفافیت فرایندها، ابلاغ کرد. احزاب مخالف معتقد بودند که این اصلاحات نفوذ دولت بر کمیسیون انتخابات را بیشتر کرده و نتوانسته است شرایط رقابتی واقعاً برابر را تضمین کند.
2. به عنوان بخشی از فرایند انتخابات، نامزدها باید «سند اصول رفتاری» را امضاء کنند. آقای توندو لیسو، رهبر اصلی مخالفان تانزانیا، این سند را امضا نکرد و در یک تجمع انتخاباتی بر علیه آن، سخنرانی نمود. او بلافاصله به اتهام تحریک و خیانت دستگیر و از شرکت در انتخابات رد صلاحیت شد. قرار شد دادگاه به جرم او که با مجازات احتمالی اعدام روبرو است، رسیدگی کند.
3. آقای لوهاگا امپینا، نامزد دومین حزب مخالف شناخته شده ACT به دلیل اینکه گفته شد رویه‌های لازم درون حزبی را طی نکرده است، رد صلاحیت شد.
4. کمیسون انتخابات به جز رئیس جمهور، خانم سامیه سولوهوحسن، که نامزد حزب CCM بود، 15 نفر دیگر را از احزاب جدید و ناشناخته برای مردم تأیید کرد. افرادی که کسی آن‌ها را نمی‌شناخت و به اتفاق نظر نمیتوانستند چالشی برای رئیس جمهور در انتخابات باشند.
5. چند ماه مانده به انتخابات،دولت تانزانیا شبکه‌ی اجتماعی X  را با عنوان اینکه در افشای برخی اطلاعات پلیس ملی و نیز چند حساب دیگر دولتی، دست داشته است و مسائل اخلاقی را رعایت نمی‌کند، مسدود کرد و سخنگوی دولت اعلام کرد استفاده کاربران بدون مجوز با VPN می‌تواند با حبس یا جریمه روبرو شوند. منتقدان دولت در احزاب مخالف، رئیس جمهور را متهم کردند که به دنبال محدودیت آزادی بیان و سرکوب مخالفان است.
6. چند ماه مانده به انتخابات، در 22 تیرماه 1404، سفیر تانزانیا در کوبا، آقای هوفمری هرسون پول‌پوله، در انتقاد به نقص حقوق شهروندان و اداره‌ی کشور نامه‌ای را در بستر اینترنت منتشر کرد و از سمتش استعفا داد. بعد از برکناری، او گزارشی را نیز درباره ی دیدارهای نامتعارف رئیس جمهور با یک تاجر زیمبابوه‌ای را در پلتفرم پرمخاطب گفتگوی JamiiForums منتشر کرد؛ دولت تانزانیا پلتفرم را مسدود کرد. در روزهای نزدیک به انتخابات، گزارش‌هایی نگران کننده درباره ی آقای پول‌پوله منتشر شد که او به کشور تانزانیا بازگشته، ولی از نزدیک خانه‌اش در دارالسلام ربوده شده است. پلیس تانزانیا اعلام کرد از این مسأله بی‌اطلاع است ولی تحقیق خواهد کرد؛ منابع حقوق بشری نیز نگرانیِ فزاینده‌ای درباره سرکوب مخالفان و ناپدیدسازی‌ها ابراز کردند. بعد از این مسأله چند ربایش دیگر نیز توسط مخالفان دولت گزارش شد که البته منابع رسمی هیچ‌گاه آن‌ها را تأیید نکردند.
7. سازمان های بین المللی مثل دیدبان حقوق بشر[3]، عفو بین الملل[4]، کمیسون بین المللی حقوق بشر[5]، کمیته ی حفظ خبرنگاران[6] و ... از فضای پیش از انتخابات ابراز نگرانی کرده بودند؛ این امر باعث شد در داخل دولت نیز نگرانی از کاهش مشارکت در رأی جدی گرفته شود. به خصوص که بسیاری از جوانان نسل جدید برای شرکت در انتخاباتی که یک نامزد حقیقی بیشتر نداشت، و جز پوستر او، در هیچ کجا، تصویری از رقبا دیده نمی‌شد، انگیزه‌ای برای رأی دادن نداشتند.
8. تلاش‌ها و وساطت‌ها برای آزادی آقای توندو لیسو، رهبر اصلی مهمترین حزب مخالف دولت، بی‌نتیجه ماند و ایشان قبل و در زمان انتخابات، در زندان بسر بردند.

 روزشمار انتخابات

انتخابات عمومی تانزانیا، در این بستر تنش زا انجام گرفت. روز شمار مهمترین حوادث روزهای انتخابات به صورت زیر است:

1. 6 آبان؛ کمیسون مستقل انتخابات تانزانیا اعلام کرد، ۳۷.۶ میلیون تانزانیایی برای رأی‌دادن ثبت نام کرده‌اند؛ ۳۶.۶۵ میلیون رأی‌دهنده در سرزمین اصلی تانزانیا و ۹۹۶ هزار و ۳۰۳ نفر در زنگبار.
2. 7 آبان؛ برگزاری همه پرسی برای رئیس‌جمهور، نمایندگان پارلمان و شوراهای محلی در سراسر کشور.
3. 7 آبان؛ در همان روز انتخابات، معترضان که عمدتا جوانان نسل جدید بودند، اعتراضاتی را شکل دادند که لحظه به لحظه گسترده‌تر و خشن‌تر شد. با تخریب اموال حکومتی در برخی شهرها، پلیس مستقر شد. غروب همان روز فرمان منع آمدوشد توسط پلیس تانزانیا صادر و اینترنت در سطح ملی و برق نیز در مناطق زیادی قطع شد.
4. 9 آبان؛ حزب مخالف اعلام کرد، سرکوب‌های خشن پلیس تا کنون 700 کشته برجای گذاشته است. در روزهای بعد، تعداد کشته‌شدگان بیش از هزار یا هزاران نفر گفته شد. دولت این عددها را مبالغه آمیز دانست و هیچ عددی را اعلام نکرد. فقط بیان کرد که برخی جوانان رفتار غیرمسوولانه داشته‌اند و البته دولت سعی می‌کند دوستانه با آنها که تحت تأثیر همسالانشان قرار گرفته اند، رفتار کند.
5. 10 آبان؛ اعلام شد که رئیس جمهور سامیا سولوهو حسن با کسب حدود 32 میلیون رأی ۹۷.۶۶٪ آرا را کسب کرده و مجددا برنده ی انتخابات شده است. همچنین اعلام شد درصد مشارکت ۸۷٪ بوده است. با اعلام نتایج، بسیاری از ناظران بین المللی، این اعداد را نادرست دانستند و شبهاتی مطرح کردند مثل اینکه تعداد ثبت نام شده‌ها برای رأی‌گیری، فراتر از ساختار جمعیتی تانزانیا است و اینکه چطور در این شرایط بحرانی میزان مشارکت حتی از حدود 70 درصد دوره‌های قبل نیز بیشتر شده و به 87 درصد رسیده است، یا اینکه مشاهدات میدانی نشان می‌داد که شعبه‌ها خلوت بودند، اینترنت قطع شد، برخی شعب رأی توسط مخالفان مورد هجوم قرار گرفت، چطور سریع آراء شمارش شد و ...

دولت تانزانیا این انتقادها را رد و انتخابات را عادلانه و شفاف اعلام کرد. رئیس جمهور منتخب در مراسم پیروزی خود معترضان را «غیرمیهن‌پرست» دانست و اظهار داشت که «ما تمام اقدامات را انجام خواهیم داد و تمام سازمان‌های امنیتی را درگیر خواهیم کرد تا از صلح‌آمیز بودن کشور اطمینان حاصل کنیم.»

6. 12 آبان؛ رئیس جمهور منتخب مراسم تحلیف را برگزار کرد و رسما رئیس جمهور تانزانیا برای یک دوره ی 5 ساله شد.
7. نگرانی ها بعد از انتخابات ادامه یافت؛ علیرغم اعلام نتایج قطعی انتخابات، حزب مخالف همچنان تأکید دارد که تا زمان تحقق مطالب خود، اعتراضات را ادامه می‌دهند. سازمان ملل، اتحادیه ی آفریقا، عفو بین الملل، جامعه توسعه جنوب آفریقا (SADC)، اتحادیه ی اروپا در بیانیه های جداگانه ای نگرانی خود را از محدودیت و نقص‌های جدی در شفافیت انتخابات برگزار شده اعلام کردند.

سخن پایانی

آنچه در طی چند روز به سرعت در تانزانیا اتفاق افتاد، البته منعکس کننده چهره واقعی تانزانیا نیست. پیش از این انتخابات، تانزانیا بر اساس شاخص صلح جهانی ۲۰۲۵، آرام‌ترین کشور در شرق آفریقا و در بین ۱۲ کشور برتر صلح‌آمیز آفریقا قرار داشت.  تانزانیا به خاطر فرهنگ صلح‌آمیزش مشهور است. حتی وقتی این کشور در سال ۱۹۶۱ استقلال خود را از حکومت بریتانیا به دست آورد، این کار را به روشی دیپلماتیک و بدون خشونت انجام داد.

این «روح واقعی تانزانیا» است که کشوری با حدود 150 قبیله، که هر کدام زبان و فرهنگ خاص خود را دارند، طی سالیان متمادی توانسته اند با همزیستی و احترام یا یکدیگر گفتگو و زندگی کنند. کشوری که علیرغم اینکه ساختار دینی جمعیت شبیه نیجریه است، در آن هیچ‌گاه نزاع‌های خونین دینی رخ نداده است. با این‌همه این اتفاقات، نشان داد، چشم انداز سیاسی کشور را نمی‌توان به راحتی گذشته ترسیم کرد و دشوارهای پیچیده‌تری را باید در این عرصه انتظار داشت. از نسلی که باید بیشتر لحاظ شوند و صداهایی که باید بیشتر شنیده شوند.