این نشست که دومین گردهمایی رسمی شاعران معاصر ایران و اندونزی به شمار می‌رود، با هدف تقویت همکاری‌‌های ادبی، ایجاد مسیرهای تازه برای ترجمه و تبادل آثار و ارتقای شناخت ادبی دو ملت نسبت به یکدیگر شکل گرفت.

محمدرضا ابراهیمی رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در اندونزی، پیوندهای عمیق دو تمدن را بسیار ارزشمند توصیف کرد و گفت: ادبیات و شعر، زبان مشترک روح انسانی و بهترین وسیله برای تقویت روابط فرهنگی میان ملت‌هاست.

وی افزود: که درنگاه شاعران اندونزی همچون شعر فارسی، عرفان و معنویت جایگاه برجسته‌ای دارد و همین هم‌سویی، موجب نزدیکی ادبی دو کشور در طول تاریخ شده است.

ابراهیمی تأکید کرد که استمرار نشست‌های ادبی، تبادل شاعران، ترجمه آثار و همکاری ‌های پژوهشی می‌تواند روابط فرهنگی ایران و اندونزی را در سطح بالاتری قرار دهد.

نانینگ پرانوتو نویسنده و روزنامه‌نگار برجسته اندونزیایی، درباره تنوع ادبیات اندونزی و اهمیت مطالعات ادبی سخن گفت. وی گفت:که ادبیات اندونزی مانند ادبیات جهان مجموعه‌ای گسترده از انواع ادبی همچون شعر، رمان، نمایشنامه و نوشته‌های خلاقانه است که ریشه در ساختارهای اجتماعی، فرهنگی و فلسفی جامعه دارد.

وی با اشاره به تجربه طولانی خود در روزنامه‌نگاری از سال ۱۹۷۵ در رسانه‌های مهم اندونزی بیان کرد که علاقه او به ادبیات از اوایل دهه ۱۹۸۰ آغاز شد؛ زیرا شعر و رمان به انسان اجازه می‌دهند حقیقت درونی و روشنایی روح را بیان کند.

پرانوتو همچنین با ذکر چهره‌های الهام ‌بخش خود در نوشتن از جمله ساریامین اسماعیل با رویکرد فمینیستی، ایوان سیماتوپانگ با نگاه اگزیستانسیالیستی، ژان پل سارتر، نوال السعداوی و تونی موریسون تأکید کرد که اندیشه‌های جهانی در شکل‌گیری آثارش تاثیرگذار بوده‌اند و علاوه بر آن، از خواندن ترجمه‌های مولانا بهره برده است.

وی بیان کرد از سال ۱۹۷۹ شروع به نوشتن کرده و تاکنون حدود ۲۰۰ عنوان کتاب در حوزه‌های داستانی و غیرداستانی و آموزشی منتشر کرده است که خود بیانگر نقش فعال او در ادبیات معاصر اندونزی است.

نقش بنیادین نیما یوشیج در تحول شعر معاصر ایران 

در بخش دیگر این نشست، خانم یوسفی شاعر ایرانی، نگاهی تحلیلی به تحولات شعر ایران در یکصد سال گذشته ارائه کرد. وی با اشاره به نقش بنیادین نیما یوشیج در تحول شعر معاصر ایران توضیح داد که نیما به‌عنوان آغازگر انقلاب شعری، قالب و زبان شعر فارسی را وارد مرحله‌ای تازه کرد؛ مرحله‌ای که شاعر را در بیان احساسات اجتماعی، انسانی و فلسفی آزادتر کرد و شعر را از قالب‌های بسته سنتی به فضایی پویا و نوگرا هدایت کرد.

خانم یوسفی به نقش مهم بانوان شاعر در عصر معاصر پرداخت و با تأکید بر این‌که در یک قرن اخیر زنان توانسته‌اند صدای مستقل خود را بازیابند،گفت بانوان شاعر ایرانی، با تلفیق تجربه‌ های زیسته فردی و دغدغه‌های اجتماعی، خانواده‌محور، سیاسی و عاشقانه آثار ارزشمندی خلق کرده‌اند.

خانم فریبا یوسفی برای نمونه از پروین اعتصامی که صدای زن اندیشمند و اخلاق‌گرا در جامعه بود، از فروغ فرخزاد که مفاهیم وجودی و جسورانه‌تری را وارد شعر کرد و از سیمین بهبهانی که شاعر زندگی اجتماعی و ضرباهنگ مردم ایران نام برد و نقش آنان را در تبیین جایگاه زن در شعر فارسی برجسته توصیف کرد.

نقش محوری مهابهاراتا و رامایانا در شکل‌دهی ادبیات مکتوب اندونزی

مامان ماهایانا، استاد برجسته ادبیات اندونزی با پرداختن به تاریخ ادبیات این کشور، آن را محصول تعامل و پذیرش فرهنگی گسترده دانست.

وی تأکید کرد که اندونزی پیش از ورود هندوئیسم نیز با شعر و ادبیات در قالب‌های شفاهی آشنا بود، اما ورود فرهنگ هندو از هند موجب شکل‌گیری نظام پادشاهی، گسترش خط سانسکریت و شکوفایی ادبیات مکتوب شد. استاد ادبیات اندونزی دو حماسه بزرگ مهابهاراتا و رامایانا را ستون‌های نخست ادبیات مکتوب اندونزی معرفی کرد.

مامان ماهایانا به موج دوم تأثیر فرهنگی یعنی ورود اسلام اشاره کرد و توضیح داد که اسلام افزون بر نظام سیاسی و دینی تازه، خط عربی و مفاهیم عرفانی و معنوی را نیز وارد ادبیات اندونزی کرد. از آن پس، شعر به دلیل آزادی در بیان، عمق معنایی و قابلیت روایتگری خود، به قالبی پرارج و اشرافی تبدیل شد.

وی نقش حمزه فنصوری — شاعر بزرگ مسلمان مجمع‌الجزایر — را برجسته دانست و به معرفی آثار او چون «شراب‌العاشقین» پرداخت که به زبان جاوه‌ای نگارش شد تا مردم غیرعرب و غیرایرانی نیز بتوانند مفاهیم معرفت الهی را درک کنند.

استاد ادبیات اندونزی توضیح داد که موج سوم با ورود اروپایی‌ها آغاز شد؛ هنگامی که خط لاتین فراگیر گشت و شعر در مطبوعات به‌ویژه در باتاویا منتشر شد. با این حال خط جاوی (مالایی-عربی) همچنان در آموزش سنتی اسلامی باقی ماند و به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی حفاظت شد.

وی تاکید کرد که هرچند برخی نویسندگان غیراندونزیایی آن زمان مفهوم صحیح شعر را درک نمی‌کردند، ولی این دوره موجب تجربه‌های تازه و تحول سبک‌های هنری شد. استاد ادبیات اندونزی با اشاره به تلاش‌های امیرحمزه، شاعر افسانه‌ای اندونزی بیان کرد که او نخستین کسی بود که اشعار شاعران بزرگ ایرانی مانند فردوسی، سعدی، مولانا و خیام را به ادبیات مدرن اندونزی معرفی کرد و همین مسیر امروز به ترجمه و شناخت آثار جدید ایرانی از جمله رمان «منِ او» اثر رضا امیرخانی انجامیده است.

مامان ماهایانا تأکید کرد که ادبیات اندونزی توانسته است ضمن حفظ سنت‌های بومی، تاثیرات خارجی را در خود جذب و بومی‌سازی کند و هیچ اثر ادبی بدون شناخت بستر فرهنگی-اجتماعی‌اش قابل درک کامل نیست.

نقش‌آفرینی زن در ادبیات فارسی؛ از خلق اثر تا تأثیرگذاری بر محتوای شعر

در ادامه این نشست، محمود اکرامی‌‌فر شاعر و پژوهشگر ادبی با موضوع «زن و شعر» سخنان خود را ارائه داد و گفت: زن در ادبیات ایران نه‌تنها به‌عنوان موضوع شعر، بلکه به‌عنوان خالق و مخاطب شعر جایگاهی کاملاً ویژه دارد و ادبیات ایران معاصر بدون حضور زن معنای امروزی خود را نخواهد داشت.

 اکرامی‌فر بیان کرد که زن در شعر فارسی گاه در نقش مادر، گاه به‌عنوان الگو و گاه به‌عنوان معشوقه یا حتی سمبل انسان آرمانی حضور دارد و این تنوع نقش‌ها بیانگر بلوغ فکری و فرهنگی زنان و جامعه ایرانی در دوره جدید است.

این نشست با استقبال از طرح‌های همکاری آینده و تاکید بر ضرورت استمرار این مسیر خاتمه یافت. رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که برنامه‌ریزی برای رونق فعالیت‌های مشترک ادبی، تبادل شاعران، ترجمه متقابل آثار و برگزاری نشست‌های حضوری در ایران و اندونزی دردستور کار قرار دارد.

ادبیات دو ملت، به‌ویژه در پیوند مشترک عرفان، انسان‌محوری و عشق الهی، ظرفیت‌های فراوانی در خود دارد تا دوستی‌های فرهنگی را تعمیق و فصل‌های تازه‌ای در روابط ایران و اندونزی رقم بزند.