برنامه فروم به دو پنل تقسیم شده بود: «فلسفه اسلامی – تعریف و جریان‌های اصلی» و «فلسفه اسلامی و مسائل فلسفی غرب معاصر». در این پنل‌ها اساتید دانشگاه و پژوهشگرانی از دانشگاه «باقرالعلوم» قم، دانشکده فلسفه دانشگاه بلگراد، مؤسسه علوم اجتماعی، مؤسسه فلسفه و نظریه اجتماعی، مؤسسه مطالعات اروپایی، مرکز پژوهش‌های فرهنگی و مرکز علوم دینی «قم» سخنرانی کردند.

فروم فلسفی بلگراد ۲۰۲۵ با هدف معرفی جریان‌های اصلی فلسفه کلاسیک اسلامی از منظر مبانی نظری، تاریخی و اجتماعی آن به پژوهشگران و دانشجویان علاقه‌مند برگزار شد تا بدین وسیله چالش‌های نظری فیلسوفان مسلمان معاصر بهتر شناخته شده و پاسخ‌هایی که آن‌ها بر پایه اعتبار فلسفه اسلامی کلاسیک ارائه داده‌اند، مورد تحلیل قرار گیرد.

نمایندگان فلسفه اسلامی کلاسیک امروزه بر ضرورت بازاندیشی در ماهیت معرفت‌شناسانه علوم انسانی و اجتماعی و حتی خود مفهوم شناخت درغرب معاصر تأکید دارند. آن‌ها می‌خواهند منشأ و ویژگی‌های اساسی دانش و نظریه‌های غرب معاصر را روشن سازند. اگر این نظریه‌ها در مرحله معنایی خاصی شکل گرفته‌اند، باید منابع و جهت‌گیری‌های شناختی این مرحله به‌روشنی شناسایی شود. واقعیت این است که نظریه‌های مدرن، با تمام لایه‌های پنهان اصول فلسفی خود، لزوماً سرنوشت توسعه‌ای مشابهی در محیط فرهنگی‌ای که در آن پدید آمده‌اند با فرهنگ‌هایی که نیازهای هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی کاملاً متفاوتی دارند، نخواهند داشت.

سخنرانی افتتاحیه با عنوان «فلسفه اسلامی و نقد طبقه‌بندی شناخت انسانی به سه مرحله از دیدگاه کنت» توسط معمر خلیلوویچ، عضو شورای مؤسس مرکز علوم دینی "قم" و سردبیر مجله علمی "قم" ارائه شد.

پس از سخنرانی افتتاحیه، نخستین پنل فروم فلسفی توسط تهران خلیلوویچ، رئیس گروه فلسفه دینی مرکز علوم دینی "قم" آغاز شد که درباره اصالت فلسفه اسلامی سخن گفت.

در ادامه، پروفسور ماشان بوگدانوفسکی، دانشیار دانشکده فلسفه دانشگاه بلگراد، به امکان تحلیل فلسفی باورهای دینی پرداخت.

دو استاد مهمان از دانشگاه ایرانی "باقرالعلوم"، فاطمه رجبی و محمد تقی یوسفی، سه مکتب مهم فلسفه کلاسیک اسلامی که توسط ابن‌سینا، سهروردی و ملاصدرا شیرازی بنیان‌گذاری شده‌اند را معرفی کردند.

در پایان پنل اول، پردراگ میلیدراگ، مشاور علمی و معاون رئیس شورای علمی مؤسسه علوم اجتماعی، درباره رابطه فلسفه و الهیات نزد توماس آکویناس سخنرانی کرد.

پنل دوم با عنوان «فلسفه اسلامی و مسائل فلسفی غرب معاصر» برگزار شد. این پنل را دکتر سعید خلیلوویچ، عضو شورای مؤسس مرکز علوم دینی "قم"، آغاز کرد و درباره موضوع «فلسفه اسلامی و دو چشم‌انداز بازنگری انتقادی علوم انسانی» سخن گفت.

پس از آن، دو استاد مهمان از دانشگاه "باقرالعلوم" ایران به سخنرانی پرداختند. محمد تقی یوسفی به تحلیل رابطه فلسفه اسلامی و عقل‌گرایی پرداخت و ریحانه کارپرور به بررسی ردپای هستی‌شناسی تجربی در علوم اجتماعی اشاره کرد.

در ادامه فروم فلسفی، ایوان ایوب کوستیچ، پژوهشگر مؤسسه فلسفه و نظریه اجتماعی دانشگاه بلگراد و کارشناس اندیشه اسلامی معاصر، به تحلیل جایگاه فلسفه اسلامی میان هویت ملی قومی و مدنی پرداخت. دکتر ولادیمیر کولاریچ، نظریه‌پرداز هنرهای نمایشی، رسانه و فرهنگ از مرکز مطالعات توسعه فرهنگی، درباره اصالت فلسفه هنر در سنت‌های دینی سخن گفت.

برنامه کاری فروم فلسفی با سخنرانی صربولیوب پئوویچ، پژوهشگر مؤسسه مطالعات اروپایی، به پایان رسید. موضوع سخنرانی وی «امکان توسعه فلسفه سیاسی در جوامع دینی معاصر» بود.

گفت‌وگوی فرهنگی در حوزه زنان و خانواده در صربستان

میزگرد گفت‌وگوی فرهنگی با موضوع «ائتلاف برای صیانت از خانواده» با حضور تعدادی از فعالان اجتماعی صرب در حوزه زنان و خانواده و استادان دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم در محل کاخ کرالیا پترا برگزار شد .

در این میزگرد، انجمن قدرت و پیشرفت زنان (CESLAJA) به ریاست خانم سوتلانا پروشفسکی، انجمن زنان خلاق و فعال (Aktiv Žena) به ریاست مونا یوسف اسپاهیچ و انجمن صربی دوستداران ایران به معاونت خانم ویولتا پروشوسکی، محمد تقی یوسفی، خانم فاطمه رجبی، خانم ریحانه کارپرور، خانم نورعبدی از دانشگاه باقرالعلوم قم و امیر پورپزشک رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در صربستان حضور داشتند.

خانم سوتلانا پروشفسکی سخنرانی خود را  به معرفی فعالیت‌های انجمن «قدرت و پیشرفت زنان» پرداخت و تأکید کرد که این انجمن به‌صورت فراگیر، فارغ از تفاوت‌های قومی، نژادی و مذهبی، در راستای ارتقای جایگاه خانواده و احقاق حقوق آن در جامعه فعالیت می‌کند و طی پنج سال گذشته با رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران همکاری نزدیکی داشته است.

به گفته وی، هدف اصلی تأسیس این انجمن مقابله با هجمه فرهنگی غرب علیه نهاد خانواده است؛ هجمه‌ای که به گفته او به‌سان سرطانی به بنیان خانواده نفوذ کرده و موجبات تزلزل آن را فراهم آورده است.

خانم سوتلانا پروشفسکی افزود: این انجمن آمادگی دارد برای بهبود فعالیت‌های خود با نهادها و موسسات دیگر همکاری مشترک داشته باشد و در این راستا نیز همکاری‌هایی با مرکز فرهنگی ایران در بلگراد، انجمن زنان خلاق و فعال، و انجمن صربی دوستداران ایران شکل گرفته است.

وی گفت: غرب، خانواده را از ما گرفت و اکنون فمنیست‌ها با شیوه‌ای متفاوت بر نقش خانواده تاکید می‌کنند. ما نیز باید با گفت‌وگو و همفکری مشترک و تمرکز بر آموزش و روابط اجتماعی، مسیر ترقی و پیشرفت را دنبال کنیم. انجمن تازه‌تأسیس دوستداران ایران، با گسترش فعالیت‌های خود در فضای مجازی و سایت‌ها و پوشش همایش‌ها، می‌تواند در این مسیر نقش مؤثری ایفا کند.

در ادامه، محمدتقی یوسفی، رئیس دانشکده فلسفه دانشگاه باقرالعلوم، با استناد به آیاتی از سوره روم، بر نقش مکمل زن و مرد در ساختار خانواده تأکید کرد و گفت: آرامش زن در کنار مرد حاصل می‌شود و این آرامش باید در بطن خانواده شکل بگیرد. خانواده‌ای که در آن دوستی، رحمت و مهربانی حاکم نباشد، به هدف اصلی زندگی نخواهد رسید. این مفاهیم نشانه‌هایی برای متفکران است، نه صرفاً دینداران و اسلام تاکید می‌کند تنها از طریق ازدواج است که می‌توان به این آرامش دست یافت.

وی به منظور گفت‌وگو و همفکری مشترک پیشنهاد کرد، انجمن‌های فعال مرامنامه‌ای تدوین کنند و از اندیشمندان و صاحبنظران دعوت شود که نظرات خود را مطرح کنند.

ریحانه کارپرور نیز در معرفی فعالیت‌های علمی خود در دانشگاه و مؤسسه جامعة‌الزهرا اظهار داشت: انجمن پژوهشی دانشگاه ما در سه محور به برگزاری نشست‌های علمی می‌پردازد: "جنسیت و متون دینی"، "جنسیت و علوم اجتماعی" و "جنسیت و فلسفه". هدف این نشست‌ها تربیت سخنرانانی برای مشارکت در گفت‌وگوهای علمی جهانی در حوزه خانواده و کمک به زنان برای شناخت هویت فردی و معرفی خود به جوامع بین‌المللی است.

وی ابراز داشت: در این زمینه کتاب ارزشمندی با عنوان "زن در قرآن" به رشته تحریر درآمده است که در آن از نگاه کتاب مقدس به مقام و جایگاه زن پرداخته است.

وی افزود: روح انسانیت، تمایل برای حفظ و نگهداری از خانواده و فرزندان از دغدغه های زنان است و عزت نفس نیز در همین مسئولیت‌ها نهفته است و باید بر نکات مشترک بین‌فرهنگی تأکید بیشتری شود.

خانم مونا یوسف اسپاهیچ، رئیس انجمن زنان خلاق و فعال در سخنان خود بر اهمیت بازگشت به سرچشمه‌های اصیل اسلامی در موضوع خانواده تأکید کرد و گفت: اسلام نه تنها عامل عقب‌ماندگی زنان نبوده، بلکه از ابتدا بر ارتقای جایگاه آنان تأکید داشته است. عزت ما از درون ما برمی‌خیزد و باید با اعتماد به نفس و بازسازی درونی، این عزت را حفظ کنیم.

امیر پورپزشک، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در صربستان نیز با اشاره به همکاری‌های مؤثر بین انجمن‌ها و رایزنی فرهنگی گفت: ما با همراهی انجمن‌های زنان خلاق، قدرت و پیشرفت زنان و انجمن صربی دوستداران ایران سمینارها و همایش‌هایی با موضوعاتی چون "جنگ فرهنگی علیه خانواده" و "خانواده، رکن اساسی جامعه" را برگزار کرده‌یم.

وی اضافه کرد: اما هدف اصلی، توسعه همکاری‌ها در سطحی بالاتر و تبادل علمی در حوزه خانواده است. معتقدیم آشنایی میان انجمن‌های صرب و مراکز ایرانی ثمرات مثبتی به همراه خواهد داشت.

پورپزشک با شاره به اینکه خانواده اصیل ترین، بنیادی ترین و فطری ترین نهاد بشری است که امروز با بحرانی بزرگ روبروست گفت: هدف اصلی جریان‌های مدافع خانواده باید تبدیل گفتمان خانواده طبیعی به اصلی ترین جریان اجتماعی در جوامع خود باشد.

وی تبیین و گفتمان سازی حمایت از خانواده طبیعی را دارای اهمیت اساسی ذکر کرد و افزود: از مهمترین راهکارهای نیل به این هدف شناسایی فعالان اجتماعی در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی و شبکه‌سازی آنها از طریق برقراری ارتباط، همکاری، تبادل نظر و تجربیات با یکدیگر است.

روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی