زبان و ادبیات فارسی در هند به‌عنوان گنجینه‌ای ارزشمند و میراثی گران‌بها در این کشور بزرگ محسوب می‌شود که همچون نگینی درخشان در میان زبان‌ها و گویش‌ها جلوه‌گری می‌کند.

این کارگاه، به درخواست رسمی بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بمبئی و با همکاری خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران 24 آبان‌ماه در سالن اجتماعات مرکز مطالعات و سالن جی‌پی نایک دانشگاه بمبئی، در دو نوبت صبح و بعدازظهر برگزار شد.

در این برنامه، حسن محسنی‌فرد، سرپرست سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در بمبئی، محمدرضا فاضل، وابسته فرهنگی و مسئول خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران در بمبئی، سکینه خان، رئیس بخش زبان و ادبیات فارسی، لکشمی سوروی، رئیس بخش تاریخ دانشگاه بمبئی، و استادان برجسته‌ای چون مرنالینی پَتک، رئیس بخش گردآوری مدارک و سکه‌شناسی موزه شیواجی ماهاراج بمبئی، نیکل دکشیت، استاد مدعو دانشگاه بمبئی و پژوهشگر در حوزه سکه‌های فارسی، نیکل پرانژپه، استاد مدعو دانشگاه بمبئی و محقق در زمینه اسناد تاریخی فارسی و پوشکار سونی، استاد مؤسسه مطالعات آموزشی و علمی شهر پونا، حضور داشتند.

سکینه خان در ابتدای این مراسم، به معرفی فعالیت‌های بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بمبئی پرداخت و تأکید کرد که این کارگاه با تلاش و همت خانه فرهنگ و همکاری دو بخش زبان فارسی و تاریخ دانشگاه برگزار شده است.

رئیس بخش زبان و ادبیات فارسی همچنین، از حمایت‌های خانه فرهنگ کشورمان در ترویج زبان فارسی در غرب و جنوب هند تقدیر کرد.

محمدرضا فاضل وابسته فرهنگی ایران در بمبئی ضمن تأکید بر اهمیت این کارگاه در راستای شناخت و احیای میراث مشترک ایران و هند، به مناسبت‌های مهمی چون هفتاد سالگی تأسیس خانه فرهنگ ایران در بمبئی و شصت‌ودو سال فعالیت گروه زبان فارسی دانشگاه بمبئی اشاره کرد و آن‌ها را فرصتی مغتنم برای تقویت همکاری‌های علمی و فرهنگی دانست.

وی افزود: اسناد تاریخی، نسخ خطی و سکه‌های فارسی در هند، گنجینه‌هایی ارزشمند هستند که نه‌تنها روایت‌گر تاریخ‌اند، بلکه نشان‌دهنده پیوندهای عمیق و دیرینه میان دو ملت بزرگ ایران و هند نیز می‌باشند.

فاضل همچنین به جایگاه زبان فارسی در سند سیاست ملی آموزش و پرورش ۲۰۲۰ هند اشاره کرد و از پیشنهاد تأسیس «مؤسسه ملی زبان فارسی» به‌عنوان گامی مهم در نهادینه‌سازی آموزش این زبان یاد کرد.

در ادامه، فعالیت‌های خانه فرهنگ ایران در بمبئی معرفی شد؛ از جمله برگزاری کلاس‌های آموزش زبان فارسی، اعطای بورسیه تحصیلی، تورهای مطالعاتی به ایران، مشارکت در جشنواره‌های فرهنگی و هنری، و برگزاری سمینارها و نمایشگاه‌های تخصصی.

وی از استادان و پژوهشگران دعوت کرد تا در پروژه‌های مشترک علمی، ترجمه متون فارسی و مطالعات تطبیقی مشارکت فعال داشته باشند.

پس از سخنرانی‌ها، بخش ارائه مقالات و تمرین‌های کارگاهی آغاز شد. مری نالینی پَتک، مسئول و محقق موزه چاتراپاتی شیواجی مهاراج واستو سانگراهالایا (CSMVS)، درباره نحوه جمع‌آوری و نگهداری سکه‌ها و نسخه‌های خطی فارسی در موزه و نقش نگاره‌های مینیاتوری هند سخن گفت.

در بخش دوم، نیکل دکشیت به بررسی سکه‌های فارسی-عربی دوره گورکانیان هند پرداخت. وی با بیش از دو دهه فعالیت پژوهشی در زمینه مطالعات فارسی و سکه‌شناسی، کیت‌هایی حاوی تصاویر سکه‌ها را در اختیار شرکت‌کنندگان قرار داد تا تمرین خوانش نوشته‌های روی سکه‌ها انجام شود.

بخش بعدی کارگاه با هدایت نیکل پرانژپه، محقق برجسته نسخ خطی فارسی، به تحلیل اسناد و متون تاریخی فارسی در هند اختصاص داشت. وی با بیش از دو دهه فعالیت علمی، تجربیات خود را با شرکت‌کنندگان به اشتراک گذاشت.

زبان فارسی و هندی دارای ریشه‌های معنوی و فرهنگی مشترک هستند 

در مراسم اختتامیه، حسن محسنی‌فرد، سرپرست سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در بمبئی، زبان فارسی و هندی را دارای ریشه‌های معنوی و فرهنگی مشترک دانست و تأکید کرد: این گواهینامه‌ها، صرفاً نشانه حضور نیستند؛ بلکه نماد تعهد به میراث مشترک تمدنی‌اند؛ چیزی که دل‌ها و ذهن‌ها را در طول زمان به هم پیوند می‌دهد.

وی همچنین با اشاره به سند سیاست ملی آموزش و پرورش ۲۰۲۰ هند، شناخته شدن رسمی زبان فارسی به‌عنوان یکی از زبان‌های کلاسیک هند را گامی امیدبخش برای حفظ میراث تمدنی این کشور دانست و از پژوهشگران جوان خواست تا از آموخته‌های خود برای تقویت روابط فرهنگی ایران و هند بهره‌برداری کنند.

در ادامه، پوشکار سونی مقاله‌ای درباره تأثیر معماری ایرانی در هند ارائه داد. وی استاد دانشگاه و پژوهشگر برجسته در حوزه تاریخ و هنر اسلامی است که به‌مدت سه ماه در دانشگاه وین به‌عنوان استاد مهمان از سوی مرکز فرهنگی و تحقیقی هند حضور داشت.

در پایان مراسم، گواهینامه‌ها و لوح‌های سپاس توسط حسن محسنی‌فرد و محمدرضا فاضل به شرکت‌کنندگان اهدا شد.

این مراسم، نقطه پایانی باشکوهی برای کارگاهی بود که نه‌تنها به بررسی میراث فارسی در هند پرداخت، بلکه زمینه‌ساز همکاری‌های علمی و فرهنگی آینده میان دو ملت شد.