در این برنامه که استادان، پژوهشگران و دانشجویانی از ایران، اندونزی و هند حضور داشتند، از آثار مؤلف و نویسنده معروف اندونزیایی با عنوان کتاب «عشق و آیات عارفانه» و ترجمه «مجالس سبعه» مولانا به زبان اندونزیایی رونمایی شد.

در آغاز این وبینار مجازی، محمدرضا ابراهیمی رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در اندونزی، سخنان خود را با نام خداوند و ابیاتی از ادب فارسی آغاز کرد. وی گفت: این برنامه با همکاری مراکز علمی و فرهنگی همچون مرکز تحقیقات زبان فارسی در هند، بنیاد سعدی، مؤسسه رومی اندونزی به مدیریت محمد نور و با حضور نویسنده فعال و مولف چندین کتاب خانم عفیفه احمد برگزار می‌شود.

وی از خانم عفیفه احمد نویسنده کتاب «عشق و آیات عارفانه» که مضامین آن برگرفته از اشعار مولاناست، به عنوان یکی از چهره‌های برجسته فرهنگی اندونزی یاد کرد و از ترجمه ارزشمند او از «مجالس سبعه» به زبان اندونزیایی قدردانی داشت.

ابراهیمی افزود: نظامی گنجوی یکی از بزرگ‌ترین شاعران ایران ‌زمین است که آثار جاودانی چون خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، مخزن‌الاسرار، اسکندرنامه و هفت‌پیکر را خلق کرده است. سبک و زبان او الگویی از ظرافت و معنا در شعر فارسی است و همان‌گونه که نظامی در داستان‌سرایی به اوج رسید، مولانا نیز در عرفان و عشق معنوی، قله‌ای بی‌همتا را در مثنوی به جهان معرفی کرد.

مولانا، اصالت اسلامی را در دینداری خود حفظ و ترویج کرد 

خانم عفیفه احمد نویسنده کتاب «عشق و آیات عارفانه» و مترجم «مجالس سبعه» مولانا به زبان اندونزیایی، در سخنرانی خود با عنوان «مدارای دینی از دیدگاه مولانا جلال‌الدین رومی» گفت: در اندونزی تقریباً همه اندیشمندان، دانشگاهیان و فعالان فرهنگی با آثار و افکار مولانا جلال‌الدین رومی آشنا هستند. تاکنون بیش از صد پایان‌ نامه، پنجاه مقاله علمی و ده‌ها مقاله مطبوعاتی درباره اندیشه‌های او نوشته شده است.

وی ادامه داد: مضامینی چون عشق، تصوف و تعلیم و تربیت بیشترین حضور را در میان موضوعات علمی دارند. تقریباً همه آثار رومی، از جمله مثنوی معنوی تا جلد چهارم و مجالس سبعه، به زبان اندونزیایی ترجمه شده‌اند؛ تنها ترجمه غزلیات هنوز محدود و تا حدودی از متن فارسی فاصله دارد.

این نویسنده تصریح کرد: آموزه‌های مولانا در سیر تصوف اندونزی تأثیری عمیق داشته و حتی بر جنبه‌هایی از هنر، موسیقی و روان‌شناسی کاربردی نیز اثر گذاشته است. ترانه معروف «پنجی ساکتی» از نمونه‌های بارز الهام هنری از اندیشه‌های اوست.

وی افزود: هدف ما در بررسی آثار مولانا، تحمیل مفاهیم مدرن بر متون کهن نیست، بلکه کشف ارزش ‌های بنیادینی است که در جوهر خود با روح مدارای دینی و انسانی هماهنگ ‌اند. مولانا گرچه واژه «مدارا» را به معنای امروزی آن به کار نمی‌برد، اما روح و جوهره‌ی آن در سراسر اندیشه‌هایش موج می‌زند. این روح در دو اصل بنیادین تصوف او آشکار است: عشق و وحدت. مولانا در مثنوی معنوی می‌فرماید: (آفرین بر عشق، کل اوستاد/ صد هزاران ذره را داد اتحاد) یعنی درود بر عشق که استاد همه چیز است و ذرات پراکنده‌ی هستی را به یگانگی می‌رساند.

وی تأکید کرد: مولانا ریشه در سنت پدرانه‌ی خود دارد و دینداری‌اش بر مبنای آموزه‌های اصیل اسلامی است. او نه دین‌ها را یکی می‌کند، نه مرزها را حذف، بلکه نشان می‌دهد چگونه می‌توان در وفاداری به ایمان اسلامی، به روح عشق جهانی رسید.

خانم عفیفه احمد سپس به مفهوم عشق در اندیشه مولانا پرداخت و گفت: عشق در نگاه مولانا «معلم همه معلمان» است. عشق همان نیروی الهی است که حیات را می‌زاید، انسان را از خودخواهی رها می‌سازد، مرزهای هویت را می‌شکند و انسان را به قلب انسانیت و خدا نزدیک می‌کند.

وی ادامه داد: انسان در این دنیا مسافری در دیار غربت است. باید در این سرزمین غریب، با رنج و تجربه، به پختگی روحی برسد و در بازگشت به وطن الهی، با دستانی پُر از زیبایی و معرفت بازگردد. مدارای دینی تنها با سازش اجتماعی حاصل نمی‌شود، بلکه از سفری درونی آغاز می‌گردد؛ از درون انسان به سوی خدا.

این نویسنده توضیح داد: در نگاه مولانا، انسان دو لایه هویت دارد: یکی هویت ظاهری همچون دین، زبان، ملیت و سنت که باید به عنوان راهی برای شناخت خداوند محترم شمرده شود، نه هدف نهایی؛ و دیگری هویت نفسانی، یعنی غرور، برتری‌طلبی و جدایی که باید در آتش عشق الهی ذوب گردد.

خانم عفیفه احمد گفت: مولانا در این ابیات دعوت به فروتنی و همدلی می‌کند. او ما را به زدودن منافع شخصی و انگیزه‌های نفسانی که دوستی را تیره می‌کند، فرامی‌خواند. از دید او، انسان‌ها با وجود تفاوت در رنگ و زبان و دین، جوهر واحدی دارند؛ همان‌گونه که چراغ‌ها بسیارند اما نور یکی است.

عشق؛ پل ارتباطی مولانا میان فقه اسلامی و معنویت نوین

در ادامه وبینار مجازی، قهرمان سلیمانی رئیس مرکز تحقیقات زبان فارسی در هند نیز به بررسی ابعاد دینی و عرفانی تفکر مولانا پرداخت. وی تأکید کرد که مولانا مدارای دینی را نه از سر نسبی‌گرایی، بلکه از عمق ایمان و خدامحوری درک می‌کرد. مولانا عالم دینی و فقیهی بود که در دل سنت اسلامی رشد کرد، اما با نگاهی تازه و عاشقانه معنویت را به انسان معرفی کرد.

سلیمانی گفت: مولانا هدیه فرهنگ ایرانی و اسلامی به جهان معنویت است. او به ما آموخت که ایمان راستین با آزادی، اخلاق و انسان‌دوستی در تضاد نیست بلکه مکمل یکدیگرند. مولانا از عالم فقه و فقاهت عبور کرد و مروج نوعی از دینداری شد که در قالب ظواهر نمی‌گنجد.

وی تصریح کرد: مثنوی او، اگرچه با بسم‌الله آغاز نمی‌شود، اما سرشار از روح قرآن است و قرن‌ها مرجع و منبع عارفان و اندیشمندان بوده است. وی با اشاره به داستان‌های موسی و شبان و منازعه چهار کس بر سر انگور گفت: مولانا حقیقت را متکثر می‌داند و معتقد است که هر انسانی از زاویه‌ای خاص به حقیقت می‌نگرد. در داستان موسی و شبان، مولانا نشان می‌دهد که ایمان راستین در اخلاص است نه در ظاهر؛ خداوند دل چوپان مخلص را می‌پذیرد نه کلام خشک موسای نبی را. در داستان منازعه بر سر انگور نیز مولانا حقیقت واحد را در بیان‌های متفاوت شرح می‌دهد و اختلاف در تعبیر را نشانه تفاوت دیدگاه‌ها می‌داند نه سبب نزاع.

رئیس مرکز تحقیقات زبان فارسی در هند همچنین با اشاره به تمثیل معروف «فیل در خانه تاریک» گفت: مولانا حقیقت را نوری واحد می‌داند که در تاریکی جهل به اختلاف دیده می‌شود. هرکس بخشی از آن را لمس می‌کند و همان را کل حقیقت می‌پندارد، حال آنکه اگر نوری از معرفت بیفروزیم، اختلاف از میان می‌رود.

سلیمانی نیز در ادامه سخنانش، افزود: در نگاه مولانا، اختلاف ظاهری میان ادیان و ملت‌ها ناشی از محدودیت ادراک انسان‌هاست، نه از تضاد در حقیقت.

وی با اشاره به سخنان مولانا در فیه ما فیه گفت: هر طایفه‌ای طایفه دیگر را نفی می‌کند و خود را حق می‌پندارد، در حالی که مؤمن آگاه کسی است که بارقه‌ای از حقیقت را در سخن دیگری هم ببیند. مولانا حتی در برخورد با مخالفان خود، مانند امام فخر رازی، انصاف و ادب را رعایت می‌کرد و در سخن باطل نیز نوری از حقیقت را می‌جست.

رئیس مرکز تحقیقات زبان فارسی در هند افزود: مولانا آموزگار بزرگ اخلاق و مدارا است. او دینداری را همراه با آزادی و کرامت انسانی می‌دید و معتقد بود که مسلمان باید حتی به حقوق مخالفان و دشمنان خود نیز احترام بگذارد. سخن مولانا این است که ایمان بدون اخلاق و عشق، پوسته‌ای بی‌مغز است. در دنیای امروز، بازخوانی آموزه‌های او ضرورتی انسانی و اخلاقی است.

سلیمانی گفت: در این روز گرامی، هزاران کیلومتر دورتر از آرامگاه مولانا، به روح پاک او درود می‌فرستیم و برای همه مؤمنان، سرانجامی نیکو آرزو می‌کنیم. 

در ادامه از آثار مولف و نویسنده معروف اندونزیایی با عنوان کتاب عشق و آیات عارفانه و ترجمه «مجالس سبعه» مولانا به زبان اندونزیایی رونمایی شد.

همچنین، استادان و شرکت‌کنندگان بر این نکته تأکید کردند که بازگشت به اندیشه‌های مولانا درباره عشق، وحدت و مدارا، راهی برای همزیستی مسالمت‌آمیز ملت‌ها و ادیان است. آنان مولانا را نه‌تنها شاعر و عارف ایرانی، بلکه چهره‌ای جهانی از معنویت، خرد و انسان‌دوستی دانستند که پیامش در هر عصر تازه و زنده است.

روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی