در این مجمع که با حضور کاظم جلالی سفیر و مسعود احمدوند رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در روسیه برپا شد، علی اکبر ضیایی، رئیس مرکز گفت‌وگوی ادیان و فرهنگ‌ها به نمایندگی از حجت‌الاسلام والمسلمین محمدمهدی ایمانی‌پور رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مهدی سنایی معاون سیاسی دفتر رئیس جمهور (برخط) و حجت‌الاسلام والمسلمین سعیدرضا عاملی رئیس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران سخنرانی کردند.

مفتی شیخ راویل عین‌الدین، دبیرکل مجمع و رئیس اداره معنوی مسلمانان روسیه در افتتاحیه این رویداد، سخنرانی خود را با محکومیت شدید حمله اخیر در استرالیا آغاز کرد و گفت: اول از همه، از طرف مسلمانان روسیه، مراتب تسلیت خود را به خاطر کشته شدن افراد غیرمسلح که در حال جشن گرفتن عید یهودیان حنوکا در سیدنی استرالیا بودند، ابراز می‌کنم.

وی تأکید کرد که چنین اقداماتی آشکارا با جوهره اسلام در تضاد است. مرحله فعلی روابط بین‌الملل نیازمند رویکردی جدید برای تعامل است.

مفتی شیخ راویل عین‌الدین گفت: گفت‌وگوی واقعی و یک قالب گسترده ارتباطی زمانی حاصل نمی‌شود که همه مردم جهان یکسان فکر کنند، بلکه زمانی حاصل می‌شود که هر فرهنگ در عین متمایز بودن، در ارتباطی برابر با همه مردم و کشورهای دیگر جهان گنجانده شود.

وی در مورد جایگاه روسیه در این گفت‌وگوها، به تاریخچه حضور اسلام در این کشور پرداخت و گفت: با بررسی دقیق‌تر، می‌بینیم که در طول تاریخ روسیه، روابط سرزمین پدری ما با جهان اسلام از قرن هفتم مسیرهای متفاوتی را طی کرده است، اما همیشه با احترام و به طور مداوم.

رستم مینیخانوف، رئیس گروه چشم‌انداز استراتژیک روسیه ـ جهان اسلام و رئیس جمهوری تاتارستان نیز در این اجلاس، خاطرنشان کرد که امت اسلام بیش از یک چهارم جمعیت کره زمین را تشکیل می‌دهد و نقش فزاینده‌ای در شکل‌دهی به معماری جدید روابط بین‌الملل ایفا می‌کند.

وی با اشاره به اینکه سال 2025 بیستمین سالگرد عضویت ناظر روسیه در سازمان همکاری اسلامی است، اظهار داشت: روسیه کشوری منحصر به فرد است که اسلام بخش جدایی‌ناپذیری از میراث تاریخی و فرهنگی آن است. مسلمانان بومی بوده‌اند و هستند که سهم قابل توجهی در توسعه کشور ما دارند. ما در این همکاری پتانسیل استراتژیک می‌بینیم.

میخائیل میشوستین، نخست وزیر روسیه در سخنرانی خود در این مجمع، به نقش مهم آن در توسعه گفت‌وگوی بین فرهنگی اشاره کرد و گفت: در اینجا، در فضایی از احترام و اعتماد متقابل، مسائل مربوط به حفظ ارزش‌های معنوی و اخلاقی سنتی، گسترش گفت‌وگوی بین فرهنگی و هماهنگی مورد بحث قرار می‌گیرد.

معنویت دینی و چالش برده‌داری دیجیتال در عصر مدرن

علی اکبر ضیایی رئیس مرکز گفت‌وگوی ادیان و فرهنگ‌ها نیز در مراسم افتتاحیه این مجمع در خصوص «معنویت دینی و چالش برده‌داری دیجیتال در عصر مدرن» سخنرانی کرد. وی اظهار داشت: هدف و غایت همه ادیان الهی و حتی آیین‌های شرقی محافظت از کرامت انسانی، حقوق بشر و اخلاق و معنویت است و شاید بشر تا کنون به اندازه عصر کنونی در اسارت فناوری‌های مدرن و ابزار دیجیتال نبوده است.

وی مفهوم برده‌داری دیجیتال را  استفاده از فناوری‌های دیجیتال برای کنترل، استثمار و محدود کردن آزادی‌های انسانی دانست که دارای ابعاد مختلفی است. شرکت‌ها و دولت‌ها با جمع‌آوری گسترده داده‌های کاربران، قدرت تصمیم‌گیری و هدایت رفتارهای انسانی را در اختیار گرفته و  از آن برای تبلیغات هدفمند، تغییر رفتار، یا حتی سرکوب آزادی‌های فردی استفاده می‌کنند. وقتی انسان‌ها بدون آگاهی یا اختیار کامل تحت تأثیر این داده‌ها و الگوریتم‌ها قرار می‌گیرند، نوعی استثمار دیجیتال رخ داده است.

ضیایی هشدار داد: نظام برده‌داری دیجیتال می‌تواند به تدریج بر تمامی جوانب زندگی این جوامع تأثیر بگذارد و مرجعیت دینی و هدایت اجتماعی آنان را تضعیف کند و این کنترل هوشمندانه و غیرمستقیم، شکل نوینی از سلطه و استثمار انسانی است.

وی در بخش دیگری از سخنانش با ارائه راهکار مقابله با این استثمار نوین پرداخت و ایجاد متادیتا و بانک‌های داده توسط کشورهای مشرق زمین را یک راهکار مهم برای مقابله با ابعاد برده‌داری دیجیتال غربی عنوان کرد.

رئیس مرکز گفت‌وگوی ادیان و فرهنگ‌ها در سخنان خود، درباره استفاده از هوش مصنوعی به‌عنوان یک ابزار قدرتمند در تسهیل گفت‌وگوی بین ادیان و ارتقای تفاهم و همزیستی مسالمت‌آمیز در جوامع متنوع دینی توضیحاتی ارائه کرد و گفت: این فناوری می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای ترویج آموزه‌های دینی، فهم بهتر از دیدگاه‌های مختلف و کاهش سوءتفاهم‌ها فراهم آورد. با این حال، استفاده از آن در این زمینه نیازمند توجه دقیق به ابعاد اخلاقی، فرهنگی و اجتماعی است تا از بهره‌برداری نادرست یا آسیب‌رسان به افراد و جوامع دینی جلوگیری شود.

وی اظهار داشت: هوش مصنوعی تنها زمانی می‌تواند به‌طور مؤثر در خدمت گفت‌وگوی بین ادیان باشد که با احترام به اصول انسانی، اخلاقی و دینی همراه باشد.

جهانی شدن مجدد، استعمارزدایی و الگوی متعالی اسلامی برای بازگشت به سنت احترام و صلح

حجت‌الاسلام والمسلمین سعید عاملی عضو شورای انقلاب فرهنگی و رئیس دانشکده مطالعات جهان، مقاله خود را با عنوان «جهانی شدن مجدد، استعمارزدایی و الگوی متعالی اسلامی برای بازگشت به سنت احترام و صلح» ارائه داد.

وی در مقاله خود استدلال کرد که جهانی شدن با شتاب گرفتن تحولات تکنولوژیکی، اقتصادی و ارتباطی شکل گرفته است، بحرانی چندبُعدی ایجاد کرده است که نابرابری ساختاری، چندپارگی هویت، تخریب محیط زیست و سلطه سیستمی را تشدید می‌کند.

عاملی سپس به مفهوم‌سازی یک جایگزین جامع با بررسی تکامل تاریخی جهانی شدن و ارائه یک الگوی هنجاری مبتنی بر مدل تمدن اسلامی جهانی پرداخت و با اتخاذ یک تحلیل تاریخی تمدنی، به سه موج جهانی شدن طبیعی، صنعتی و دیجیتال که منجر به تشدید چالش‌هایی مانند نابرابری، جابجایی فرهنگی و تخریب زیست‌محیطی می‌شوند، را ترسیم کرد.

وی اظهار داشت: رویکرد هنجاری و نظری استدلال می‌کند که الگوهای سکولار و سرمایه‌داری نه تنها قادر به پرداختن به این مسائل نیستند، بلکه از نظر ساختاری، علت آنها نیز هستند.

عاملی، راهکار این معضل را مدل تمدن متعالی اسلامی، مبتنی بر توحید، عدالت و کرامت انسانی جهانی، به عنوان چارچوبی جامع برای جهانی شدن مجدد پیشنهاد کرد.

رئیس دانشکده مطالعات جهان، با تحلیل، ظرفیت این مدل را برای پیکربندی مجدد نگرش‌ها، نهادها و سیستم‌های رویه‌ای جهانی با حمایت از استعمارزدایی، ساختارهای اقتصادی عادلانه و تعامل اخلاقی با فناوری و بوم‌شناسی بررسی کرد و اظهار داشت: یافته‌ها نشان می‌دهد که ادغام اصول اسلامی مدیریت، عدالت توزیعی و انسجام معنوی، مسیری مناسب به سوی یک نظم جهانی محترمانه و صلح‌آمیز ارائه می‌دهد که با گرایش‌های سلطه‌جویانه و تفرقه‌انگیز جهانی شدن مدرن مقابله می‌کند.

عاملی گفت: جهانی شدن مجدد، که ریشه در الگوی تمدن اسلامی دارد، برای همزیستی پایدار ضروری است.

روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی