در مراسم افتتاحیه این نمایشگاه، مسعود احمدوند رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در روسیه با اشاره به اینکه یکی از ویژگی‌های ممتاز این نمایشگاه، حضور آثار برجسته از ایران است که بدون تردید در شکل‌گیری و تکامل هنر اسلامی نقشی تعیین‌کننده داشته‌اند، گفت: ایران، با پیشینه‌ای غنی در هنر و زیبایی‌شناسی، پس از ظهور اسلام توانست تجربه عمیق فرهنگی خود را با معنویت و جهان‌بینی اسلامی درآمیزد و دستاوردهایی بیافریند که امروز در سراسر جهان اسلام الهام‌بخش‌اند.

وی افزود: ایران نه تنها یکی از خاستگاه‌های مهم شکل‌گیری زبان بصری هنر اسلامی است بلکه در انتقال، گسترش و غنای آن در مناطق دیگر از آسیای میانه تا آناتولی و شبه‌قاره، نقش تمدنی و تاریخی ایفا کرده است.

احمدوند تأکید کرد که حضور آثار ایرانی در چنین نمایشگاه‌هایی، بازدیدکنندگان را با بخشی از این میراث مشترک و تأثیرگذار آشنا می‌کند و به فهم عمیق‌تر از پیوستگی فرهنگی در جهان اسلام کمک ‌می‌کند.

وی بیان داشت: این نمایشگاه نتیجه تلاش ارزشمند موزه شرق برای گردآوری و به نمایش گذاشتن گنجینه‌ای از اصیل‌ترین آثار هنر اسلامی است. مجموعه‌ای که گستره‌ای وسیع از جغرافیا، تاریخ و سنت‌های هنری را در بر می‌گیرد و در عین حال، وحدت معنوی و زیبایی‌شناختی جهان اسلام را یادآور می‌شود.

رایزن فرهنگی کشورمان در مسکو ادامه داد: ترکیب آثار از نسخه‌های کهن قرآن و نخستین سکه‌های اسلامی تا مینیاتورها، خوشنویسی‌های نفیس، سفالینه‌ها و هنرهای کاربردی قرون میانه تجلی روشنی از غنای فرهنگی و تنوع درون‌تمدنی اسلام است.

احمدوند گفت: توجه ویژه نمایشگاه به هنر اسلامی مناطق مختلف روسیه از حوزه ولگا تا کریمه و داغستان اهمیتی مضاعف دارد. این رویکرد نه تنها پیوندهای تاریخی و فرهنگی مسلمانان روسیه با تمدن اسلامی را برجسته می‌سازد، بلکه نقش مهم روسیه را در حفظ، تفسیر و نمایش این میراث مشترک نشان می‌دهد.

وی تصریح کرد: امیدوارم این نمایشگاه زمینه‌ساز گسترش بیشتر همکاری‌های موزه‌ای، پژوهشی و هنری میان ایران و روسیه باشد. ما در رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران آمادگی کامل داریم که در مسیر توسعه گفت‌وگوهای فرهنگی و معرفی میراث غنی هنر ایرانی با موزه شرق و دیگر مؤسسات فرهنگی روسیه همکاری نزدیک داشته باشیم.

‎‎همچنین، الکساندر سدوف، مدیرکل موزه هنر شرق خاطرنشان کرد: در این نمایشگاه ۱۰۰ قطعه برجسته از هنر اسلامی از مجموعه موزه به نمایش در آمده است. این آثار شامل سرامیک، فلزکاری هنری، سنگ و چوب، پارچه، نسخه‌های خطی و هنرهای تزئینی و کاربردی از آسیای میانه، ایران، ترکیه، کشورهای عربی، افغانستان و مسلمانان هند، چین و روسیه است.

مفتی شیخ دمیر محی‌الدینف معاون رئیس اداره معنوی مسلمانان فدراسیون روسیه نیز در این مراسم پیام مفتی اعظم روسیه راویل عین‌الدین را قرائت کرد.

مفتی به نمادگرایی عمیق نمایشگاه شاهکارهای هنر اسلامی که در بیستمین سالگرد پیوستن روسیه به سازمان همکاری اسلامی به عنوان کشور ناظر افتتاح می‌شود، اشاره کرد و گفت: اطمینان دارم که افتتاح این نمایشگاه در آستانه سال وحدت مردم روسیه که توسط رئیس جمهور ولادیمیر پوتین اعلام شده است، سهم مهمی در درک متقابل فرهنگ‌ها بین مردم و جوامع مذهبی روسیه خواهد داشت.

تعریف جایگاه خلاقیت هنری مسلمانان روسیه در بافت جهان اسلام 

ایلیا زایتسف، متصدی نمایشگاه و معاون مدیرکل موزه دولتی هنرهای شرقی گفت: ما هنر اسلامی را در تمام تنوع آن از نسخه‌های خطی قرآن و اولین سکه‌های اسلامی گرفته تا نمونه‌های برجسته مینیاتورهای کتاب، از هنرهای تزئینی و کاربردی قرون وسطی گرفته تا خوشنویسی قرن بیستم به نمایش می‌گذاریم.

وی اضافه کرد: تأکید ویژه بر هنر اسلامی مناطق کشورمان، در درجه اول منطقه ولگا (دوران اردوی طلایی)، کریمه (خانات کریمه و امپراتوری روسیه) و داغستان خواهد بود. این به ما کمک می‌کند تا جایگاه خلاقیت هنری مسلمانان روسیه را در بافت جهان اسلام تعریف کنیم.

زایتسف اذعان کرد در این پروژه، به دنبال این بوده است که هنر اسلامی را به عنوان یک کل واحد، مجموعه‌ای از ایده‌ها و تصاویر زاده شده از آموزه‌های اسلامی، ببیند.

وی افزود: این نمایشگاه بررسی می‌کند چگونه اسلام بر هنر کشورها و مردمان مختلف تأثیر می‌گذارد. این نمایشگاه بررسی می‌کند که چگونه اسلام به منبع الهام برای هنرمندان و خالقانی از دوره‌های مختلف، که بسیار دور از هم زندگی می‌کنند، از سین کیانگ در چین تا مغرب در شمال آفریقا، از تاتارستان روسیه تا یمن - تبدیل می‌شوند. البته، آثاری از مناطق کلاسیک اسلامی مانند ایران و ترکیه نیز در اینجا قابل مشاهده هستند.

معاون مدیرکل موزه دولتی هنرهای شرقی درباره تحقیقات گسترده‌ای که در موزه برای آماده‌سازی نمایشگاه انجام شده بود، سخن گفت. بسیاری از آثار به مرمت نیاز داشتند. بخش قابل توجهی از آثار هنری مجدداً به نام‌های دیگری نسبت داده شدند و در برچسب‌ها با توضیحات بسیار دقیق منعکس شدند.

چیزی که این نمایشگاه را متمایز می‌کند، ترجمه کتیبه‌هایی است که هر شیء را زینت می‌دهند. این امر امکان درک عمیق‌تر از اهداف هنرمندان را فراهم می‌کند.

نمایشگاه «شاهکارهای هنر اسلامی» که با همکاری اداره معنوی مسلمانان فدراسیون روسیه برپا شده تا (۳ اسفندماه ۱۴۰۴) دایر است.

روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی