در این مطلب آمده است: این روزها بیلبوردهای تبلیغ نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب نایروبی در همه جای این شهر نصب شده است که از 24 تا 26 سپتامبر (برابر با 2 تا 4 مهرماه) به مدت سه روز در مرکز نمایشگاه‌های سریت سنتر این شهر برگزار خواهد شد.

این موضوع بهانه‌ای شد تا قبل از شرکت و حضور در نمایشگاه کتاب نایروبی که بزرگترین اتفاق فرهنگی در حوزه کتاب است نگاهی گذرا به وضعیت فرهنگ کتابخوانی در کنیا داشته باشیم و ببینیم جایگاه کتابخوانی در کنیا کجا است و دولت چه اقداماتی را در این زمینه انجام می‌دهد.

همه می‌دانیم که مطالعه ابزاری قدرتمند برای توسعه فردی و اجتماعی است. می‌تواند ذهن فرد را گسترش دهد، خلاقیت او را افزایش دهد و مهارت‌های تفکر انتقادی او را بهبود بخشد. با این حال، بسیاری از کنیایی‌ها فرهنگ مطالعه قوی و مداومی ندارند، به خصوص در مورد کتاب‌ها و سایر مطالب فراتر از نیازهای تحصیلی یا حرفه‌ای خود.

این امر تا حدودی به دلیل تمرکز سیستم آموزشی بر نمرات تحصیلی به جای استعداد دانش‌آموز، عدم دسترسی به کتاب‌های مقرون به صرفه و متنوع و تقاضاهای رقابتی کار و اوقات فراغت است. در دنیای پرشتاب امروز که با حواس‌پرتی‌های دیجیتال و دسترسی سریع به اطلاعات مشخص می‌شود، پرورش فرهنگ مطالعه به ویژه در بین کودکان و نوجوانان اهمیت فزاینده‌ای پیدا کرده است.

در کنیا، جایی که آموزش نقش حیاتی در شکل‌دهی به آینده کشور ایفا می‌کند، مطالعه به عنوان پایه و اساس موفقیت تحصیلی و رشد فکری عمل می‌کند. در حالی که آموزش رسمی دانش لازم را فراهم می‌کند، مطالعه فراتر از کتاب‌های درسی به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا تفکر انتقادی، خلاقیت و جهان‌بینی وسیع‌تری را توسعه دهند.

با این حال، علیرغم اهمیت مطالعه، بسیاری از کنیایی‌ها در ایجاد عادت مطالعه مداوم با چالش‌هایی روبرو هستند. در کنیا، جایی که تأکید فزاینده‌ای بر لزوم توسعه اقتصاد دانش‌محور وجود دارد، القای عشق به مطالعه در جوانان بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد.

این امر زمینه را برای یادگیری مادام‌العمر فراهم می‌کند، دانش‌آموزان را قادر می‌سازد تا به شهروندانی آگاه تبدیل شوند و آنها را به مهارت‌های لازم برای پیشرفت در نیروی کار قرن بیست و یکم مجهز می‌کند.

در حالی که مزایای مطالعه واضح است، بسیاری از کنیایی‌ها با موانع متعددی روبرو هستند که مانع توسعه فرهنگ قوی مطالعه می‌شود.

یکی از مهمترین چالش‌ها، دسترسی محدود به کتاب، به ویژه در مناطق روستایی است. کتابخانه‌های عمومی اغلب بودجه کافی ندارند و مدارس در مناطق کم‌درآمد ممکن است منابع کافی برای ارائه انواع مطالب خواندنی به دانش‌آموزان نداشته باشند.

مانع دیگر، استفاده گسترده از تلفن‌های همراه و رسانه‌های اجتماعی است که می‌تواند به عنوان عوامل حواس‌پرتی اصلی برای جوانان عمل کند.عاملی که نه تنها در کنیا بلکه در اغلب کشورهای دنیا عهلی رغم مزیت‌های فراوان ولی کاهش کتبخوانی را در جوامع مختلف منجر شده است .

در حالیکه فناوری دسترسی به کتاب‌های دیجیتال و محتوای آموزشی را فراهم می‌کند، ماهیت فراگیر سرگرمی‌های آنلاین اغلب توجه را از خواندن برای لذت منحرف می‌کند. در بسیاری از خانواده‌ها، فقدان یک محیط آرام و مساعد برای مطالعه، کودکان را از برداشتن کتاب بیشتر منصرف می‌کند.

علاوه بر این، بسیاری از دانش‌آموزان در کنیا به مطالعه خارج از الزامات مدرسه عادت ندارند. با فشار امتحانات و عملکرد تحصیلی، دانش‌آموزان ممکن است خواندن برای لذت را به عنوان یک کالای لوکس که نمی‌توانند از عهده آن برآیند، ببینند. این طرز فکر مانع از آن می‌شود که آنها از ارزش گسترده‌تر مطالعه، که فراتر از موفقیت تحصیلی است، قدردانی کنند.

نرخ سواد بزرگسالان در کنیا

فرهنگ مطالعه در کنیا به افزایش سطح سواد کمک کرده است، زیرا این کشور دارای یکی از تحصیل‌کرده‌ترین جمعیت در شرق آفریقا است. یک مطالعه در سال ۲۰۲۳ توسط Stadi Analytics و Writers Guild Kenya نشان داد که حداقل ۸۵ درصد از ساکنان نایروبی مرتباً مطالعه می‌کنند که نشان‌دهنده فرهنگ خوب مطالعه در این شهر است. این مطالعه همچنین نشان داد که کتاب‌ها بیشترین منابع خوانده شده هستند و میزان مطالعه تحت تأثیر درآمد، جنسیت و سن قرار دارد و افراد مسن‌تر بیشتر از جوانان مطالعه می‌کنند.

آخرین داده‌های بانک جهانی، نرخ سواد بزرگسالان در کنیا را تا سال ۲۰۲۱ برای افراد ۱۵ سال به بالا ۸۲.۶۲٪ نشان می‌دهد. این بدان معناست که حدود ۱۷.۳۸٪ از جمعیت کنیا در گروه سنی فوق هنوز بی‌سواد هستند و این نشان می‌دهد که تلاش‌های همه ذینفعان باید در کجا متمرکز شود، زیرا آنها به دنبال ریشه‌کن کردن بی‌سوادی هستند.البته شاید نتوان به این آمارها دقیقا تکیه کرد چون مشاهدات میدانی نگارنده این سطور در برخی از استانهای بسیار محروم مثل مارسابیت در شمال این کشور و غیره نشان می دهد که نرخ بی سوادی در آنها بسیار بالا است و این امر در زندگی روزمره آنها کاملا قابل مشاهده است ولی ممکن است در شهرهای بزرگی همچون نایروبی ، مومباسا و کیسومو صدق بکند .

کنیا سیاست‌های آموزش رایگان، به ویژه برنامه آموزش رایگان ابتدایی (FPE) را که در سال ۲۰۰۳ آغاز شد، برای مقابله با بی‌سوادی و ترویج دسترسی به آموزش برای همه کودکان، به ویژه کودکان از خانواده‌های فقیر، اجرا کرده است.

در حالی که FPE به طور قابل توجهی ثبت‌نام در مدارس ابتدایی را افزایش داده است، چالش‌هایی مانند کمبود پرسنل، منابع ناکافی و نگرانی‌هایی در مورد کیفیت آموزش مشاهده شده است. دولت همچنان به اجرای سیاست‌ها، از جمله ارائه آموزش پایه رایگان و اجباری به عنوان یک حق اساسی، ادامه می‌دهد تا موفقیت این تلاش‌ها در ریشه‌کنی بی‌سوادی را تضمین کند.

ترویج فرهنگ مطالعه در کنیا

ترویج فرهنگ مطالعه در کنیا مفهوم جدیدی نیست. از ابتدای قرن بیستم، فعالیت‌ها و برنامه‌های زیادی برای ترویج این مفهوم انجام شده است. به عنوان مثال، بسیاری از محققان، سازمان‌های مردم‌نهاد، ناشران، صنایع کتاب، نهادهای بین‌المللی مانند سازمان ملل متحد، از اوایل دهه 1980 برای توسعه فرهنگ مطالعه در کنیا و جهان تلاش کرده‌اند. قانون هیئت خدمات کتابخانه ملی کنیا (فصل 225 سال 1986) به کتابخانه ملی اختیار می‌دهد تا علاقه عمومی به کتاب را تحریک کند و مطالعه را برای دانش، اطلاعات و لذت بردن ترویج دهد. نهاد دیگری که به شدت در تلاش برای ترویج فرهنگ مطالعه است، شورای ملی توسعه کتاب کنیا است که با سایر نهادهای علاقه‌مند همکاری می‌کند.

ترویج فرهنگ مطالعه در کنیا عمدتاً با استفاده از چادرهای مطالعه انجام می‌شود. رویکرد چادر مطالعه عمدتاً بر ترویج مطالعه برای اوقات فراغت و در دسترس قرار دادن کتاب‌ها و سایر مواد مطالعه برای کودکان در مناطقی که فاقد خدمات کتابخانه‌ای کافی هستند، تمرکز دارد.

رویکرد چادر مطالعه از اوایل دهه 1990 در کنیا به عنوان تلاشی برای افزایش مهارت‌ها و عادات مطالعه در بین کودکان مورد استفاده قرار گرفته است. هدف از این رویکرد، ترویج عشق به مطالعه و توسعه فرهنگ مطالعه در بین کودکان است. سازمان‌ها و مؤسسات مختلفی از این رویکرد برای ترویج مطالعه استفاده می‌کنند.

از جمله آنها می‌توان به پروژه چادر مطالعه دانشگاه اگرتون (EUTRP)، خدمات کتابخانه ملی کنیا (KNLS)، انجمن کتابخانه کنیا (KLA)، انجمن مطالعه کنیا (RAK) و مرکز منابع آموزش پایه دانشگاه کنیاتا (KUBERC) اشاره کرد. بیشتر این سازمان‌ها فعالیت‌های چادر مطالعه کودکان (CRT) را تحت پوشش شورای ملی توسعه کتاب کنیا (NBDCK) اجرا می‌کنند. شورای ملی توسعه کتاب کنیا از سال 1997 فعالیت‌های چادر مطالعه کودکان را تحت پرچم جشن‌های هفته ملی کتاب که یک رویداد سالانه NBDCK است، اجرا می‌کند.

نقش کتابخانه‌های کنیا در ترویج فرهنگ مطالعه

در سال‌های اخیر، کتابخانه‌ها در کنیا نیز به بازیگران کلیدی در پرورش فرهنگ مطالعه در میان جوانان تبدیل شده‌اند و با چالش‌هایی مانند دسترسی محدود به کتاب‌ها و حواس‌پرتی‌های دیجیتال مقابله می‌کنند. کتابخانه‌ها به عنوان نهادهایی که دسترسی رایگان به کتاب‌ها، اطلاعات و منابع آموزشی را ارائه می‌دهند، خود را به عنوان فضاهای محوری در ترویج سوادآموزی، توسعه فردی و موفقیت تحصیلی قرار داده‌اند.

دولت کنیا، در کنار سازمان‌های مختلف و رهبران جامعه، نقش حیاتی کتابخانه‌ها را در شکل‌دهی به زندگی فکری و اجتماعی جوانان به رسمیت شناخته است.

سالانه هزاران جلد کتاب از مراکز خیریه در اروپا و آمریکا به شرق افریقا سرازیر می شود و در کتابخانه های عمومی و ملی این کشور جای می گیرد . کتابخانه ملی کنیا در نایروبی هم آنها را دسته بندی کرده و به شهرها و روستاهای مختالف ارسال می دارد .

یکی از مهمترین نقش‌هایی که کتابخانه‌ها در ترویج فرهنگ مطالعه ایفا می‌کنند، فراهم کردن دسترسی به کتاب‌ها، مجلات و سایر مواد آموزشی است. برای بسیاری از جوانان در کنیا، به ویژه جوانان مناطق روستایی، کتابخانه‌ها اغلب تنها مکان‌هایی هستند که می‌توانند به صورت رایگان به کتاب‌ها دسترسی داشته باشند. این منابع در کمک به دانش‌آموزان برای بهبود مهارت‌های مطالعه و گسترش افق دیدشان نقش مهمی دارند.

در حالیکه کتابخانه‌ها نقش اساسی در ترویج فرهنگ مطالعه دارند، با چالش‌های متعددی نیز، به ویژه در مناطق محروم، روبرو هستند. این چالش‌ها شامل بودجه محدود، زیرساخت‌های ناکافی و فقدان سواد دیجیتال در میان برخی از جوانان است. با این حال، راهکارهایی برای رفع این موانع در حال اجرا است:

• بهبود زیرساخت‌ها: بسیاری از کتابخانه‌ها در حال بازسازی هستند تا امکانات خود را بهبود بخشند و آنها را برای جوانان جذاب‌تر و قابل دسترس‌تر کنند. سرمایه‌گذاری در نورپردازی بهتر، صندلی‌های راحت‌تر و فناوری مدرن به کتابخانه‌ها کمک می‌کند تا برای یادگیری مساعدتر شوند.

• مشارکت اجتماعی: ابتکارات مبتنی بر جامعه به حفظ کتابخانه‌ها و اطمینان از وجود کتاب‌های کافی در آنها کمک می‌کند. جوامع و سازمان‌های محلی می‌توانند از طریق کمک‌های مالی، داوطلبانه و مشارکت، نقش مهمی در حمایت از کتابخانه‌ها ایفا کنند.

کتابخانه‌های کنیا نقش مهمی در شکل‌دهی عادات مطالعه و سطح سواد جوانان دارند. کتابخانه‌ها از طریق دسترسی به کتاب‌ها، برنامه‌های تعاملی و فضاهای امن برای یادگیری، فرهنگ مطالعه را که برای موفقیت تحصیلی، رشد شخصی و توانمندسازی بسیار مهم است، پرورش می‌دهند.

با ادامه سازگاری با نیازهای جوانان، پذیرش فناوری و تقویت مشارکت اجتماعی، کتابخانه‌ها در کنیا همچنان نقش محوری در ترویج سواد و فرهنگ مطالعه در میان جوانان ایفا خواهند کرد. همچنان که کنیا به سرمایه‌گذاری در کتابخانه‌ها و نظام آموزشی خود ادامه می‌دهد، آینده‌ی مطالعه روشن به نظر می‌رسد و جوانان همچنان از منابع و فرصت‌هایی که کتابخانه‌ها ارائه می‌دهند، بهره‌مند خواهند شد.

تأثیر اینترنت و رسانه‌های دیجیتال بر فرهنگ مطالعه

فناوری دیجیتال در حال تغییر عادات مطالعه در کنیا است. عادات مطالعه سنتی نسل جوان با انقلاب دیجیتال دنیای امروز تغییر کرده و همچنان تغییر خواهد کرد، که تأثیر زیادی بر آموزش و کار دارد. مردم، به ویژه نسل جوان دیجیتال، که به آنها شهروندان اینترنتی می‌گویند، اغلب مطالب را به صورت الکترونیکی می‌خوانند و باعث ایجاد انقلابی جدید در فرهنگ مطالعه می‌شوند.

یکی از مؤسسات و ناشرین معروف کنیا در نایروبی «انتشارات آموزشی شرق آفریقا» است که چندین سال است در حوزه نشر دیجیتال، کتب صوتی و گویا فعالیت دارد. در دیداری که آقای پورمرجان رایزن فرهنگی ج.ا.ایران در کنیا با خانم شارون چاکارا مدیر این مؤسسه در محل این انتشاراتی داشت تاکید بر این نکته داشت که کتب صوتی روزبروز در کنیا در حال گشترش است و استقبال مردمی از اینگونه کتابها هم رو به تزاید گذاشته است هر چند که اینگونه کتاب‌ها نمی‌تواند جای پای کتب فیزیکی را پر کند.

بنابراین در حالیکه تلفن‌های همراه و رسانه‌های اجتماعی می‌توانند حواس‌پرتی ایجاد کنند، می‌توانند ابزارهای قدرتمندی برای تشویق به مطالعه نیز باشند. پلتفرم‌های دیجیتال مانند کتاب‌های الکترونیکی و کتاب‌های صوتی دسترسی راحت به طیف گسترده‌ای از ادبیات را فراهم می‌کنند و بسیاری از این منابع رایگان یا مقرون به صرفه هستند.

BookSmart، یک برنامه آنلاین رایگان برای ترویج فرهنگ مطالعه در کنیا

یک ابتکار جدید که به دنبال القای فرهنگ مطالعه در بین جوانان کنیایی با تشویق یک میلیون کودک به مطالعه روزانه از طریق یک برنامه تلفن همراه است.

این کمپین که توسط سازمان غیرانتفاعی جهانی World Reader هدایت می‌شود، استفاده از BookSmart، یک برنامه رایگان که دسترسی رایگان به طیف گسترده‌ای از کتاب‌ها به زبان انگلیسی و Kiswahili را ارائه می‌دهد، ترویج می‌دهد. تمرکز بر تشویق والدین به مطالعه با فرزندانشان فقط به مدت ۱۰ دقیقه در روز - به ویژه کودکان صفر تا پنج سال - است تا نه تنها سواد، بلکه درک مطلب نیز بهبود یابد.

با افزایش حواس‌پرتی ناشی از رسانه‌های اجتماعی و برنامه‌های سرگرمی، طرح BookSmart قصد دارد مطالعه را به همان اندازه در دسترس و جذاب کند. این برنامه که اکنون در پلتفرم M-PESA سافاریکام ادغام شده است، به راحتی قابل دانلود و با اکثر تلفن‌های هوشمند سازگار است. این برنامه شامل سطوح مطالعه متناسب با سن، ویژگی‌های تعاملی و حتی یک دستیار هوش مصنوعی است که کتاب‌ها را بر اساس ترجیحات خواننده پیشنهاد می‌دهد.

ظهور باشگاه‌های کتاب در کنیا برای تقویت فرهنگ مطالعه

در کنیا، محبوبیت روزافزون باشگاه‌های کتاب در سال ۲۰۲۵ نشان دهنده ترکیبی منحصر به فرد از شیوه‌های سنتی مطالعه و پویایی اجتماعی مدرن است.

با افزایش دسترسی به رسانه‌های چاپی و دیجیتال، کنیایی‌ها در حال کاوش طیف وسیعی از ژانرها، از ادبیات آفریقا گرفته تا پرفروش‌ترین‌های معاصر جهانی هستند. آنچه زمانی یک فعالیت نسبتاً خاص بود، اکنون به بخش جدایی‌ناپذیری از فرهنگ شهری، به ویژه در شهرهایی مانند نایروبی و کیسومو تبدیل شده است. 

باشگاه‌های کتاب در کنیا اکنون کاری بیش از پرورش عشق به ادبیات انجام می‌دهند - آنها در حال تغییر شکل حلقه‌های اجتماعی، ارائه پلتفرم‌هایی برای گفتگو و مشارکت در گفتگوهای گسترده‌تر درباره هویت، سیاست و فرهنگ در کنیا هستند.

در دهه گذشته، کنیا شاهد افزایش باشگاه‌های کتاب در سراسر کشور بوده است، که بسیاری از آنها در مراکز شهری و حتی در شهرهای کوچک‌تر ظاهر شده‌اند. به طور سنتی، عمل مطالعه یک تلاش انفرادی بود که اغلب به محافل دانشگاهی یا افرادی که به کتاب دسترسی داشتند، محدود می‌شد. با این حال، محبوبیت روزافزون باشگاه‌های کتاب، مطالعه را به یک فعالیت اجتماعی‌تر تبدیل کرده و آن را به رویدادی تبدیل کرده است که مردم را برای شرکت در بحث‌های متفکرانه گرد هم می‌آورد.

این تغییر در فرهنگ مطالعه را می‌توان به عوامل مختلفی نسبت داد. یکی از محرک‌های مهم، افزایش دسترسی به کتاب‌ها، چه به صورت فیزیکی و چه به صورت دیجیتال، بوده است. کتاب‌های الکترونیکی، کتاب‌های صوتی و پلتفرم‌های آنلاین مانند Audible و Kindle، تعامل با ادبیات را برای کنیایی‌ها آسان‌تر کرده‌اند. در نتیجه، افراد بیشتری در حال مطالعه در حال حرکت، از تلفن‌های هوشمند گرفته تا تبلت‌ها هستند و این امر آنها را تشویق کرده است تا به باشگاه‌های کتاب بپیوندند و در آنجا بتوانند بینش‌ها و نظرات خود را در مورد آنچه خوانده‌اند به اشتراک بگذارند.

علاوه بر این، ظهور رسانه‌های اجتماعی نقش مهمی در شکل‌گیری و رشد باشگاه‌های کتاب داشته است. پلتفرم‌هایی مانند فیس‌بوک، توییتر و اینستاگرام فضاهایی را برای خوانندگان فراهم کرده‌اند تا با هم ارتباط برقرار کنند، توصیه‌های خود را به اشتراک بگذارند و در بحث‌های آنلاین شرکت کنند. نویسندگان و وبلاگ‌نویسان کتاب کنیایی نیز از این پلتفرم‌ها برای تبلیغ آثار خود، ایجاد حس تعلق به جامعه و تسهیل دسترسی آسان به ادبیات استفاده کرده‌اند.

چندین سازمان و رویداد به طور قابل توجهی در ترویج فرهنگ مطالعه در کنیا نقش دارند:

• مرکز کتاب‌های متنی ( درسی) : یکی از بزرگترین کتابفروشی‌های کنیا که طیف گسترده‌ای از کتاب‌ها و مطالب آموزشی را ارائه می‌دهد.

• انجمن نویسندگان کنیا: از نویسندگان از طریق آموزش، راهنمایی و فرصت‌های نشر حمایت می‌کند.

• کتابفروشی نوریا: یک کتابفروشی محبوب با مجموعه گسترده‌ای از کتاب‌ها، از جمله عناوین محلی و بین‌المللی.

• انجمن ناشران کنیا (KPA): نقش مهمی در صنعت نشر ایفا می‌کند و رویدادهایی مانند نمایشگاه بین‌المللی کتاب نایروبی را برای ترویج ادبیات و مطالعه سازماندهی می‌کند.

• نمایشگاه بین‌المللی کتاب نایروبی: رویدادی سالانه که نویسندگان، ناشران و خوانندگان را برای بحث‌های ادبی و رونمایی از کتاب گرد هم می‌آورد. نمایشگاه بین‌المللی کتاب نایروبی و سایر نمایشگاه‌های کتاب منطقه‌ای، نویسندگان، ناشران و خوانندگان را گرد هم می‌آورند و شور و هیجان پیرامون مطالعه ایجاد می‌کنند.

چالش‌ها و فرصت‌ها

با وجود تحولات مثبت، چالش‌ها همچنان پابرجا هستند:

• منابع محدود: بسیاری از مدارس و جوامع فاقد مواد خواندنی کافی هستند.

• مانع زبانی: جامعه چندزبانه کنیا گاهی اوقات می‌تواند مانع دسترسی به ادبیات به زبان‌های ترجیحی شود.

• موانع اقتصادی: نرخ بالای فقر، خرید کتاب را برای بسیاری از خانواده‌ها در اولویت پایینی قرار می‌دهد.

فرصت‌ها

فرصت‌های ارتقای فرهنگ مطالعه در کنیا عبارتند از:

• مشارکت‌های دولتی-خصوصی: همکاری برای بهبود دسترسی به مطالب خواندنی.

• ترویج سواد دیجیتال: گسترش پلتفرم‌های مطالعه دیجیتال و آموزش افراد برای استفاده از آنها.

• تشویق به نشر محلی: حمایت از نویسندگان و ناشران محلی از طریق کمک‌های مالی، کارگاه‌ها و معرفی.

نگاهی به آینده: ارتقای فرهنگ مطالعه

ارتقاء فرهنگ مطالعه در کنیا شامل مشارکت خوانندگان در تمام سنین، حمایت از نویسندگان و ناشران محلی و توجه به روندهای آینده در مطالعه و سوادآموزی است. برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب نایروبی راه را برای تامین کتب مورد علاقه ، آشنائی جوانان با صنعت کتاب در کشور ، ارتباط ناشرین با همدیگر و آشنائی با الگوهای جدید در صنعت نشر بسیار مفید ارزیابی می گردد .

نتیجه‌گیری

پرورش فرهنگ مطالعه در کنیا نیازمند رویکردی چندوجهی است که شامل افزایش دسترسی به کتاب، ادغام مطالعه در زندگی روزمره و آموزش، پرورش عشق به مطالعه فراتر از امتحانات و ترویج مطالعه از سنین پایین از طریق ابتکارات مبتنی بر جامعه، آموزش والدین و کمپین‌های عمومی می‌شود. راهبردهای کلیدی شامل ایجاد کتابخانه‌های اجتماعی، حمایت از مدارس در دستیابی به مواد خواندنی متنوع و استفاده از مشارکت‌ها برای ایجاد فضاها و برنامه‌های خواندنی قابل دسترس است.

منابع

• https://iread.ke/the-culture-of-reading-in-kenya/
• https://www.citizen.digital/news/new-initiative-aims-to-instill-reading-culture-among-kenyan-children-n366286
• https://www.internationalscholarsjournals.com/articles/an-analysis-of-promotion-cultivation-as-well-as-strategies-for-developing-reading-culture-in-kenya.pdf
• https://www.the-star.co.ke/news/realtime/2023-09-07-we-need-all-hands-on-deck-to-stamp-out-illiteracy
• https://nation.africa/kenya/news/education/concern-as-report-shows-low-literacy-levels-among-kenyan-children-5128074
• https://kenyanchronicles.com/the-role-of-libraries-in-promoting-reading/

https://www.eeducationgroup.com/how-to-improve-reading-culture-in-kenya