جشن وارداوار در ارمنستان و آیین آب‌پاشی صفوی در پل خواجو؛ دو روایت از آب
آب در فرهنگ ایرانی و ارمنی نه‌تنها مایه‌ی حیات، بلکه نماد پاکی، همدلی و نشاط جمعی است. دو آیین باستانی- جشن وارداوار در ارمنستان و آیین آب‌پاشی صفوی در پل خواجو - بازتاب‌دهنده‌ی جایگاه برجسته‌ی آب در حافظه‌ی تاریخی و فرهنگ مردمان این دو سرزمین‌اند: یکی ریشه‌دار در سنت‌های کهن ارمنی، و دیگری برگرفته از شکوه معماری، آئین درباری و فرهنگ مردمی ایران در عصر صفوی.
جشن وارداوار از آیین‌های باستانی ارمنستان سرچشمه گرفته است. در گذشته، مردم در قالب آیینی بومی، با گل و آب، سپاسگزاری و شادی خود را نسبت به نعمت‌های طبیعی ابراز می‌داشتند. با پذیرش مسیحیت در قرن چهارم میلادی، کلیسای ارمنی این آیین را با عید تجلی مسیح پیوند داد و وارداوار به سنتی مذهبی و اجتماعی بدل شد.
هر ساله، این آیین در یکشنبه‌ی چهلم پس از عید پاک برگزار می‌شود. امسال نیز در پنجم مرداد، شهرهای ارمنستان میزبان مراسم آب‌پاشی بودند: مراسمی که فراتر از جنبه‌های نمادین، به لحظه‌ای از شادمانی جمعی و همدلی در میان اقشار مختلف مردم تبدیل شد.
آیین آب‌پاشی صفوی در پل خواجو: شکوه، مردمی‌گری و هنر
در ایران، پل تاریخی خواجو در شهر اصفهان، ساخته‌شده در دوران شاه عباس دوم، نه‌تنها شاهکاری از مهندسی آب و زیبایی‌شناسی شهری به‌شمار می‌رفت، بلکه بستری برای برگزاری آیین‌های مردمی و درباری بود.
در مناسبت‌های خاص، با بستن دهانه‌های پل و ایجاد دریاچه‌ای مصنوعی، فضایی برای مراسم شادی، آتش‌بازی، موسیقی، قایق‌سواری و پذیرایی از سفیران خارجی فراهم می‌شد. آیین سنتی تیرگان (سیزدهم تیرماه) نیز در بستر همین فضا با حضور گسترده‌ی مردم برگزار می‌شد. مردمی که با کاسه‌های مسی و گلاب در دست، به‌سوی سی‌وسه‌پل و پل خواجو می‌شتافتند و روح جمعی شهر را در خنکای آب جاری می‌ساختند.
آب؛ پیوندی میان فرهنگ، مردم و هویت
در هر دو آیین، نقش آب فراتر از کارکرد طبیعی آن است. در وارداوار، آب وسیله‌ای برای بیان شادمانی و وحدت اجتماعی است. در آیین صفوی، آب بستری برای نمایش هنر، قدرت ملی و مشارکت مردمی بوده است. این دو روایت، در دو بستر تاریخی و جغرافیایی متفاوت، گویای جایگاه معنوی و فرهنگی آب در زندگی مردمان ایران و ارمنستان‌اند.
احیای آیین‌های فرهنگی؛ زمینه‌ساز نشاط اجتماعی و تقویت گردشگری
احیای آیین‌هایی نظیر آب‌پاشی صفوی در قالبی مدرن و بومی‌شده، می‌تواند فرصتی برای ترویج نشاط اجتماعی، جذب گردشگران داخلی و خارجی، و تقویت پیوندهای فرهنگی و هویتی باشد. طراحی هوشمندانه چنین مراسمی با مشارکت شهرداری‌ها، نهادهای فرهنگی و همراهی جامعه محلی، امکان آن را فراهم می‌سازد که ضمن حفظ اصالت تاریخی، با رعایت اصول فرهنگی و اجتماعی، بستری برای تعامل مثبت و تجربه‌ای به‌یادماندنی در فصل تابستان ایجاد شود.
بدون تردید، توجه به این‌گونه آیین‌ها می‌تواند گامی مؤثر در راستای دیپلماسی فرهنگی و بازتعریف میراث ناملموس ایران برای نسل‌های امروز و آینده باشد.
تهیه شده در رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان
